Markery nowotworowe
Markery nowotworowe to specyficzne substancje obecne we krwi, moczu lub tkankach, które pomagają w diagnozowaniu, ocenie ryzyka oraz monitorowaniu stanu zdrowia pacjentów onkologicznych. Ich pomiar wymaga zaawansowanych metod analitycznych dostosowanych do różnych próbek biologicznych, takich jak DNA, RNA czy białka.
Zastosowania markerów nowotworowych
Markery nowotworowe mogą być produkowane przez komórki guza lub zdrowe komórki w odpowiedzi na zmiany w organizmie. Ich zastosowanie obejmuje:
- Określanie ryzyka: Szacowanie prawdopodobieństwa rozwoju nowotworu.
- Badania przesiewowe: Wczesne wykrywanie raka w programach prewencyjnych.
- Diagnostyka różnicowa: Ułatwienie identyfikacji choroby na podstawie specyficznych substancji.
- Przewidywanie skutków terapii: Identyfikacja potencjalnych celów terapeutycznych.
- Prognoza: Ocena szans na wyleczenie oraz długości życia.
- Monitoring: Obserwacja stanu zdrowia i ryzyka nawrotu choroby.
Metodologia badań
Wykorzystanie markerów nowotworowych w praktyce klinicznej musi być poparte rzetelnymi badaniami. Kryteria ich stosowalności obejmują:
- Jasno sformułowany cel badania.
- Wyraźna różnica między wynikami negatywnymi a pozytywnymi.
- Niepodważalna zależność między wynikami a przewidywanym zdarzeniem.
Aby zapewnić dokładność wyników, stosuje się m.in. próby przy różnych rozcieńczeniach oraz systemy oceny jakości w laboratoriach.
Farmakogenomika
Farmakogenomika bada wpływ genomu na odpowiedź na leki. Polimorfizm genów może wpływać na skuteczność terapii antynowotworowej. Przykłady to:
- Dehydrogenaza dihydropirymidynowa: wpływ na toksyczność 5-fluorouracylu.
- CYP 2D6: aktywacja tamoksyfenu.
- UDP glukuronozylotransferaza 1A1: metabolizm irynotekanu.
Krytyka
Markery nowotworowe różnią się czułością i swoistością, a niektóre z nich nie są uznawane za wiarygodne źródło informacji o chorobie. Wątpliwości dotyczące ich stosowania obejmują:
- Normalny poziom markera nie wyklucza nowotworu.
- Umiarkowane podwyższenia mogą występować w chorobach nienowotworowych.
- Oznaczanie markerów jest pomocnicze i nie zastępuje pełnej diagnostyki.
- Właściwe wnioski wymagają seryjnych pomiarów w tych samych warunkach.
Podsumowanie
Markery nowotworowe stanowią istotny element diagnostyki i monitorowania terapii w onkologii, lecz ich stosowanie wymaga ostrożności oraz ciągłego doskonalenia metod badawczych.
