Maria Callas, właśc. Sophie Cecelia Kalos, Maria Meneghini Callas (ur. 2 grudnia 1923 w Nowym Jorku, zm. 16 września 1977 w Paryżu) – grecka śpiewaczka operowa (sopran) o międzynarodowej sławie.
Nazywana była „primadonną stulecia”, primadonna assoluta i La Divina („Boska”). Była primadonną La Scali w Mediolanie (najczęstsze występy w latach 1951–1958) i Metropolitan Opera w Nowym Jorku.
Była obdarzona sopranem dramatycznym (soprano drammatico d’agilità) ze zdolnością do wykonywania partii koloraturowych.
Życiorys
Dzieciństwo
Rodzice Callas – farmaceuta Georges Kalogeropulos i Ewangelia Dimitriadu – pobrali się w 1916 w Atenach. W Grecji urodziło się dwoje ich dzieci: córka Jakinti (Υακίνθη, ur. 1917) i syn Wasilis (1919–1922). W 1923 Kalogeropulosowie wyemigrowali do Nowego Jorku, gdzie po czterech miesiącach od przyjazdu urodziła się ich druga córka. Na chrzcie w prawosławnej katedrze na Manhattanie nadano jej imiona Maria Anna Cecilia Sofia. Ze względów praktycznych Kalogeropulos zmienił nazwisko na Kalos, a później na Callas. Pod tym nazwiskiem znana była później Maria, choć w czasie pobytu w Grecji posługiwała się nazwiskiem Kalogeropulos.
Od wczesnego dzieciństwa Marii matka starała się rozwijać jej zdolności śpiewacze, zapewniając jej prywatne lekcje. W 1934 zgłosiła córkę do programu radiowego Major Bowes Amateur Hour, w którym Maria zdobyła drugą nagrodę za wykonanie dwóch popularnych melodii: La Palomy i The heart that’s free. W tym samym programie w 1935 Callas, występująca pod pseudonimem Nina Foresti, zaśpiewała arię Un bel di vedremo z Madame Butterfly Pucciniego.
Ateny (1937–1945)
W 1937 Ewangelia wróciła z córkami do Grecji, a Georges pozostał w Ameryce i wspierał rodzinę finansowo. Maria została przyjęta do Konserwatorium Narodowego w Atenach, gdzie jej nauczycielką była Maria Trivelli. W 1938 wystąpiła w dorocznym koncercie studenckim i jako zaledwie 15-latka zdobyła pierwszą nagrodę.
W kwietniu 1939 wystąpiła po raz pierwszy w pełnej partii operowej w studenckim przedstawieniu Rycerskości wieśniaczej Mascagniego, kreując wiodącą partię Santuzzy. Występ młodziutkiej śpiewaczki tak się spodobał, że na życzenie publiczności powtórzono spektakl dwukrotnie. Od września 1939 uczyła się w Konserwatorium Ateńskim pod kierunkiem Elviry de Hidalgo, znakomitej hiszpańskiej śpiewaczki i nauczycielki. W czerwcu 1940 z powodzeniem wystąpiła w partii tytułowej w studenckim przedstawieniu Siostry Angeliki Pucciniego.
W lutym 1941 wystąpiła po raz pierwszy na profesjonalnej scenie, śpiewając w Operze Ateńskiej drugoplanową partię Beatrycze w operetce Boccaccio von Suppégo. Zarówno krytyka, jak publiczność przyjęły występ bardzo dobrze. W sierpniu 1941, na tej samej scenie, zaśpiewała po raz pierwszy partię tytułową w Tosce, odnosząc sukces i w wieku 17 lat stając się jedną z czołowych śpiewaczek greckich. W latach 1942–1943 występowała w koncertach z bardzo zróżnicowanym repertuarem arii i pieśni oraz kilkakrotnie w Tosce. W 1944 wystąpiła w partii Marty w greckiej premierze Nizin d’Alberta, jako Santuzza w Rycerskości wieśniaczej, Smaragda w Budowniczym ((gr.) Ο Πρωτομάστορας) Kalomirisa i Leonora w Fideliu Beethovena. We wrześniu 1945 zaśpiewała partię Laury w Studencie żebraku Millöckera, po czym – wobec nieodnowienia kontraktu w Operze Ateńskiej – zdecydowała się na powrót do Nowego Jorku.
Nowy Jork (1945–1947)
Po powrocie do Nowego Jorku wystarała się o przesłuchanie u dyrektora Metropolitan Opera. Zaproponowano jej występy w dwóch partiach: Leonory w Fideliu (w angielskiej wersji językowej) i Cio-cio-san w Madame Butterfly Pucciniego. Obie propozycje odrzuciła, pierwszą ze względu na język wykonania, drugą – ze względu na swoją tuszę (była wówczas zbyt tęga na delikatną młodziutką bohaterkę opery). Kolejne przesłuchanie – dla Opery w San Francisco – zakończyło się odmową angażu. Niepowodzeniem zakończyły się także przygotowania do wystawienia w 1947 w Chicago Turandot Pucciniego z Callas w partii tytułowej. Wiosną 1947 Callas zdobyła kontrakt na cztery przedstawienia Giocondy Ponchiellego otwierające sezon w Arena di Verona i w czerwcu udała się w podróż do Włoch.
Wielka kariera
3 sierpnia 1947 zadebiutowała we Włoszech występem w Arena di Verona w partii Giocondy, pod batutą jednego z największych dyrygentów operowych XX w., Tullio Serafina. Publiczność i krytyka przyjęły artystkę entuzjastycznie. W grudniu 1947 z powodzeniem wystąpiła w weneckim Teatro La Fenice jako Izolda w Tristanie i Izoldzie Wagnera, w styczniu 1948, w tym samym teatrze – jako Turandot, również odnosząc sukces. Partię tę zaśpiewała na kolejnych scenach, wystąpiła również jako Leonora w Mocy przeznaczenia Verdiego i Aida w Aidzie Verdiego. 30 listopada 1948 po raz pierwszy w swej karierze zaśpiewała we florenckim Teatro Comunale partię Normy w Normie Belliniego, która stała się jedną z najważniejszych ról w jej repertuarze.
W styczniu 1949 wystąpiła w La Fenice jako Brunhilda w Walkirii Wagnera. W tym samym czasie, przyjmując zastępstwo za chorą Margheritę Carosio, wykonała partię Elwiry w Purytanach Belliniego. Występ ten stał się legendą opery. Callas nauczyła się roli w ciągu dziewięciu dni, występując w tym czasie w Walkirii; próba generalna Purytanów odbyła się w dniu spektaklu dramatu Wagnera. W tym samym czasie śpiewaczka wykonywała dwie partie wymagające skrajnie różniących się dyspozycji: ciężką wagnerowską Brunhildę i subtelną koloraturową Elwirę. Kolejnym sukcesem był występ w partii Kundry w Parsifalu Wagnera wystawianym w Operze Rzymskiej.
21 kwietnia 1949 poślubiła bogatego włoskiego przemysłowca Giovanniego Battistę Meneghiniego, z którym związana była od przyjazdu do Włoch. Przez cały czas ich związku i małżeństwa Meneghini pełnił także rolę agenta żony, rezygnując z prowadzenia własnych interesów.
Latem 1949 występowała w Teatro Colón w Buenos Aires w partiach Turandot, Normy i Aidy. W grudniu 1949 odniosła sukces jako Abigail w Nabucco Verdiego w neapolitańskim Teatro San Carlo. W lutym 1950 z wielkim powodzeniem śpiewała Normę w Rzymie. 21 kwietnia 1950 debiutowała w La Scali partią Aidy, zyskując przychylność za stworzenie przekonywającej psychologicznie postaci, lecz wzbudzając krytykę barwą głosu. Latem po raz pierwszy wystąpiła w Meksyku, z powodzeniem grając w Normie, Aidzie, Tosce i Trubadurze Verdiego (debiut w partii Leonory). Meksykański występ w partii Aidy zasłynął finałem II aktu, w którym Callas w scenie zbiorowej zaśpiewała trzykreślne „es”, wzbudzając entuzjazm tamtejszej publiczności, szczególnie ceniącej u śpiewaków wysokie dźwięki.
, w której Maria Callas mieszkała w latach 1950–1959 z Giovannim Battistą Meneghinim]]
Jesienią 1950 Callas wystąpiła po raz pierwszy w partii komicznej, jako Fiorilla w Turku we Włoszech Rossiniego, odnosząc kolejny sukces. W styczniu 1951 występując we Florencji włączyła do repertuaru jedną z najważniejszych partii swojej kariery – Violettę w Traviacie Verdiego. Latem wystąpiła tamże z powodzeniem jako Elena w Nieszporach sycylijskich Verdiego i jako Eurydyka w prapremierze teatralnej Orfeusza i Eurydyki Haydna. Latem 1951 ponownie występowała w Meksyku jako Aida i Violetta oraz w São Paulo jako Norma, Violetta i Tosca.
Rosnąca sława Callas i interwencja Arturo Toscaniniego, który zamierzał obsadzić ją jako Lady Makbet w Makbecie Verdiego, zmusiły wreszcie niechętnego jej dyrektora La Scali Antonia Ghiringhellego do zaproponowania śpiewaczce kontraktu. Na otwarcie sezonu 1951–1952 wystąpiła w Nieszporach sycylijskich, następnie w Normie i w jedynej w swojej karierze partii mozartowskiej jako Konstancja w Uprowadzeniu z seraju. Pierwszy sezon w La Scali był wielkim sukcesem śpiewaczki i ugruntował jej pozycję jako jednej z największych gwiazd ówczesnej sceny operowej.
W 1952 wystąpiła z powodzeniem na festiwalu Maggio Musicale Fiorentino w tytułowej partii w Armidzie Rossiniego. Latem po raz trzeci występowała w Meksyku – jako Elwira w Purytanach, Violetta w Traviacie, Tosca i, po raz pierwszy, Łucja w Łucji z Lammermooru Donizettiego oraz Gilda w Rigoletcie Verdiego. We wszystkich operach towarzyszył jej Giuseppe Di Stefano, z którym wystąpiła w poprzednim sezonie w jednym spektaklu Traviaty. Di Stefano stał się najważniejszym partnerem scenicznym Callas i w większości nagrań, których dokonała. Jesienią Callas zadebiutowała w Covent Garden Theatre w Normie.
W kolejnym sezonie w La Scali wystąpiła jako Lady Makbet w Makbecie Verdiego, tworząc jedną z najznakomitszych kreacji w swojej karierze, w Giocondzie i Trubadurze. Wiosną 1953 we Florencji po raz pierwszy kreowała kolejną swoją koronną partię – Medeę w Medei Cherubiniego; w tej samej partii z powodzeniem wystąpiła na przełomie 1953 i 1954 w La Scali, a wiosną 1954 wystąpiła tam pierwszy raz jako Elżbieta w Don Carlosie Verdiego i Alcesta w Alceście Glucka. Sensacją stały się jej występy na tej samej scenie w Łucji z Lammermooru. Latem 1954 wystąpiła w partii Małgorzaty w Mefistofelesie Boito.
W latach 1953–1954 przeszła wielką metamorfozę zewnętrzną – pozbyła się nadwagi). Znacznie ograniczyła swoją aktywność zawodową, występując tylko kilkanaście razy w roku. W tym okresie pogorszyła się jakość jej występów, przez co była wygwizdywana przez publiczność, krytykował ją również Onasis, nazywając „zaledwie piosenkarką z klubu nocnego”. W 1964 po raz pierwszy pojawiła się na scenie Opery Paryskiej – jako Norma. W 1965 na tej samej scenie wykonała partię Toski, w której wystąpiła także w Metropolitan Opera. 5 czerwca 1965 wystąpiła po raz ostatni na scenie, śpiewając Toskę w Covent Garden.
]]
Ostatnie lata
Kilkukrotnie planowała powrót na scenę, zamiary te jednak z różnych powodów się nie powiodły. Nie doszło także do realizacji filmowej wersji Toski, do produkcji której przystąpiono w 1965. W 1966, mając 43 lata, na życzenie Onasisa usunęła ciążę. Mimo to w 1968 ich związek się rozpadł, a Onassis porzucił Callas dla Jacqueline Kennedy, wcześniej wielokrotnie publicznie poniżając śpiewaczkę. W 2007 Callas została uhonorowana pośmiertnie nagrodą Grammy za całokształt osiągnięć.
Kontrowersje
Callas była bohaterką licznych skandali, w wielu przypadkach rozdmuchiwanych przez prasę i wrogów artystki. Kontrowersje wzbudzało jej zachowanie, oceniane jako manieryczne, publicznie toczone spory z Renatą Tebaldi oraz romans z Onasisem. 2 stycznia 1958 wywołała gwałtowne reakcje publiczności, prasy, a nawet parlamentu włoskiego, kiedy niezadowolona z chłodnej reakcji publiczności, spowodowanej niedyspozycją śpiewaczki, przerwała po pierwszym akcie spektakl Normy i odmówiła powrotu na scenę, czyniąc to mimo obecności na widowni prezydenta Włoch.
Partie operowe – występy i nagrania
Callas wystąpiła w 41 operach i dwóch operetkach, ponadto nagrała w studiu 4 opery, w których nigdy nie pojawiła się na scenie. Łącznie nagrała w studiu 22 opery, niektóre dwukrotnie; zachowały się także liczne nagrania na żywo o różnej jakości technicznej.
Filmy
Filmy dokumentalne poświęcone Marii Callas
* 1958 Maria Callas: Débuts à Paris, Francja,?? min., reż. Roger Benamou
* 1962 Maria Callas in Concert – Hamburg, 16 March 1962, RFN, 119 min.
* 1964 Maria Callas at Covent Garden, Wielka Brytania, 70 min., reż Franco Zeffirelli
* 1968 Maria Callas Porträt, RFN, 17 min., reż. Werner Schroeter
* 1978 Callas: A Documentary, Kanada, 100 min. reż. John Ardoin
* 1987 Maria Callas: La Divina – A Portrait, Wielka Brytania,?? min., reż. Tony Palmer
* 1987 Maria Callas: Life and Art, Wielka Brytania, 90 min., reż Alan Lewens, Alistair Mitchell
* 2004 Maria Callas: Living and Dying for Art and Love, Wielka Brytania, 58 min., reż. Steve Cole
* 2007 Callas assoluta, Francja, Grecja, Australia, 98 min., reż. Philippe Kohly
* 2007 I Ellinida Maria Kallas, Grecja, 90 min., reż. Tasos Psarras
* 2017 Maria Callas (Maria by Callas), Francja 2017, 113 min., reż. Tom Volf
Filmy dokumentalne z udziałem Marii Callas
* 1962 President Kennedy’s Birthday Salute, USA,?? min.
* 1967 Our World, Wielka Brytania i inne, 120 min, reż. Derek Burrell
* 1997 Great Moments in Opera, USA,?? min.
* 2002 Visconti, Wielka Brytania, 106 min., reż. Adam Low
* 2006 Queens of Heartache, Wielka Brytania, 59 min., reż. Jill Nicholls
Filmy fabularne z udziałem Marii Callas
* 1968 Mona Lisa, RFN, 35 min., reż. Werner Schroeter
* 1968 Callas Walking Lucia, RFN, 3 min., reż. Werner Schroeter
* 1969 Medea, Włochy, Francja, RFN, 110 min, reż. Pier Paolo Pasolini, Maria Callas wystąpiła jako Medea
* 1971 Gala 71, Francja, 75 min., reż. Claude Barrois
Filmy fabularne o Marii Callas
* 1988 Onassis (Onassis: The Richest Man in the World), USA, Hiszpania, 120 min., reż. Waris Hussein, jako Maria Callas wystąpiła Jane Seymour
* 2002 Wieczna Callas (Callas Forever), Włochy, Francja, Hiszpania, Wielka Brytania, Rumunia, 108 min, reż. Franco Zeffirelli, jako Maria Callas wystąpiła Fanny Ardant
* 2005: Callas i Onassis (Callas e Onassis), Włochy, Francja, 200 min., reż. Giorgio Capitani, jako Maria Callas wystąpiła Luisa Ranieri
* 2012(?) Master Class, USA,?? min., reż. Faye Dunaway, jako Maria Callas wystąpiła Faye Dunaway
Filmy fabularne, w których Maria Callas jest postacią marginesową
* 1999 Der große Bagarozy, Niemcy, 101 min., reż. Bernd Eichinger, jako Maria Callas (która tu jest zjawą) wystąpiła Nezâ Selbuz
* 2000 Jackie Bouvier Kennedy Onassis, USA, 95 min., reż. David Burton Morris, jako Maria Callas wystąpiła Leslie Cottle
* 2012 Pasolini, la verità nascosta, Włochy,?? min., reż. Federico Bruno, jako Maria Callas wystąpiła Lucia Aliberti
* 2014 Grace księżna Monako (Grace of Monaco), Francja, USA, Begia, Włochy, Szwajcaria, 103 min., reż. Oliver Dahan, jako Maria Callas wystąpiła Paz Vega
Znaczki pocztowe, monety pamiątkowe itp.
* 1980 Grecja: znaczek pocztowy w serii EUROPA – wybitne osobistości o nominale 14 drachm (Michel1312)
* 1997–2002 kampania reklamowa Apple Inc. zatytułowana „Think Different”, honorująca m.in. zasługi Marii Callas
* 2007 Grecja: moneta pamiątkowa z okazji 30. rocznicy śmierci o nominale 10 €, srebro 925, masa 9,75 g, nakład 3000 sztuk (Krause/Mishler 224)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
*
*
*
*
*
* (bogaty w szczegóły portret Callas)
* }}
Linki zewnętrzne
*
* [http://nataliamalkova61.narod.ru/index/marija_kallas/0-103 Audycje radiowe (2) „Maria Callas” z cyklu Maksyma Malkowa „Z kolekcji rzadkich nagrań” (w języku rosyjskim).]
* [https://musopen.org/music/1306/various/maria-callas-by-various-artists/ Nagrania arii operowych śpiewanych przez Marię Callas]
Kategoria:Laureaci Nagrody Grammy
Kategoria:Greckie soprany
Kategoria:Greckie śpiewaczki operowe
Kategoria:Urodzeni w 1923
Kategoria:Zmarli w 1977
Kategoria:Ludzie urodzeni w Nowym Jorku
*
