Marchew zwyczajna
Marchew zwyczajna (Daucus carota L.) to roślina z rodziny selerowatych, powszechnie występująca w Europie, Azji i północnej Afryce. W Polsce jest rośliną dziką i uprawną.
Morfologia
- Liście: 2-3-krotnie pierzastosieczne, równowąskie.
- Łodyga: Wzniesiona, rozgałęziona, pusta w środku, bruzdowana i szorstko owłosiona.
- Kwiaty: Małe, białe, zebrane w baldachy. Kwiaty brzeżne są niesymetryczne, a środkowy kwiat ma ciemnopurpurowy kolor.
- Owoc: Rozłupnia, rozpadająca się na 2 jednonasienne rozłupki.
- Korzeń: Spichrzowy, różny w kolorze od białawego do pomarańczowoczerwonego, bogaty w karoten i jadalny.
Biologia i ekologia
Marchew jest rośliną dwuletnią, hemikryptofitem. W pierwszym roku tworzy różyczkę liści i korzeń, w drugim roku kwitnie od czerwca do jesieni, produkując nasiona. Jest owadopylna i miododajna, a nasiona rozsiewane są przez zwierzęta. Rośnie na ugorach, łąkach i przydrożach.
Zmienność
Marchew jest gatunkiem bardzo zmiennym, z wieloma podgatunkami. W Polsce występują m.in.:
- Daucus carota L. subsp. carota – podgatunek nominatywny
- Daucus carota L. subsp. sativus – marchew uprawna
- Daucus carota L. subsp. atrorubens – marchew czarna
Zastosowanie
Odmiany Daucus carota subsp. sativus są uprawiane jako warzywa i rośliny pastewne. Marchew można spożywać na surowo, gotowaną, w sałatkach, zupach oraz jako sok czy przetwory. W Unii Europejskiej klasyfikowana jest jako warzywo, ale w Portugalii używana jest do produkcji dżemów, traktując ją jak owoc.
Wartość odżywcza
Korzeń marchwi jest źródłem węglowodanów, białka, karotenów (w tym witaminy A), witamin (B1, B2, B6, C, E, H, K, PP) oraz minerałów (wapń, żelazo, miedź, fosfor) i pektyn.
Właściwości lecznicze
W marchwi występują substancje o działaniu hepatoprotekcyjnym i przeciwutleniającym, co przyczynia się do ochrony wątroby i neutralizacji reaktywnych form tlenu.
