Manifest 22 stycznia 1863
Manifest 22 stycznia, wydany przez Komitet Centralny Narodowy w Warszawie, ogłosił wybuch powstania styczniowego, uwłaszczenie chłopów oraz zniesienie pańszczyzny. Autorką dokumentu była Maria Ilnicka.
Kluczowe postanowienia
Manifest przekształcił Komitet Centralny w Tymczasowy Rząd Narodowy i wezwał do walki przeciwko Imperium Rosyjskiemu wszystkich mieszkańców przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, w tym Polaków, Litwinów, Rusinów i Żydów. Kluczowe punkty manifestu obejmowały:
- Nadanie praw obywatelskich wszystkim mieszkańcom Polski, niezależnie od wyznania, narodowości czy pochodzenia społecznego.
- Zniesienie pańszczyzny oraz przyznanie chłopom na własność ziemi, którą uprawiali.
- Ustanowienie zasady równości obywateli w nowym, niepodległym państwie.
Realizacja postulatów
Wdrożenie postanowień manifestu nadzorowała Żandarmeria Narodowa, która surowo karała szlachtę oraz urzędników wymuszających na chłopach odrabianie zniesionej pańszczyzny lub płacenie czynszu.
Reakcje społeczne
Mimo że manifest miał znaczenie dla emancypacji społecznej i politycznej w Polsce, jego przyjęcie przez większość chłopów było obojętne. Nieufność do polskiej szlachty, podsycana przez ziemian, spowodowała, że uwłaszczenie wynikające z manifestu zaczęto traktować jako realne dopiero po zapewnieniach cara Aleksandra II Romanowa, który zyskał przychylność społeczności wiejskiej jako dobroczyńca.
