Mamba pospolita (Dendroaspis angusticeps) – gatunek dużego, nadrzewnego, silnie jadowitego węża z rodziny zdradnicowatych, występującego w południowej i wschodniej Afryce. Po raz pierwszy opisana przez szkockiego zoologa Andrew Smitha w 1849 r. Dorosłe samice osiągają do 2 m długości. Żywi się głównie ptakami (i ich jajami), gryzoniami i nietoperzami, na które poluje z ukrycia, wykorzystując swoje maskujące ubarwienie. W przeciwieństwie do pozostałych mamb jest zwierzęciem płochliwym, choć objętość jadu wydzielanego przy jednym ukąszeniu zawiera wystarczającą do zabicia kilku osób dawkę toksyn o szybkim działaniu.
Morfologia
Mamba pospolita jest dużym wężem o zwartej budowie, ze średniej długości lub umiarkowanie długim, zwężającym się ogonem. Dorosłe samce mają około 1,8 m długości, a dorosłe samice około 2 m. Długość ciała rzadko przekracza 2,5 m. Całkowita długość wynosi 4-4,3 długości ogona. Na górnej szczęce nie ma zębów poza zębami jadowymi, umieszczonymi na końcu szczęki i mogącymi się swobodnie obracać, co daje mambie pospolitej znacznie większą kontrolę nad ukąszeniami niż pozostałym zdradnicowatym.
Mamba pospolita prowadzi nadrzewny tryb życia, rzadko schodzi na ziemię. Dzięki swojemu ubarwieniu trudna do zauważenia wśród roślinności. Zamieszkuje nizinne lasy deszczowe wybrzeża, rzadziej również przybrzeżne zarośla, lasy wydmowe oraz górskie do wysokości 1500 m n.p.m.. W przeciwieństwie do mamby czarnej (Dendroaspis polylepis) unika otwartej przestrzeni, preferując zwartą roślinność. Po drzewach wspina się ostrożnie i bardzo sprawnie, jest zwierzęciem bardzo zwinnym, zdolnym poruszać się z prędkością do 3 m/s. Sypia na drzewach zwinięta w skupiskach liści, rzadziej w dziuplach. Jest znacznie mniej agresywna od mamby czarnej, zaniepokojona natychmiast próbuje się schować lub uciec w korony drzew, kąsa jedynie w ostateczności, szybką serią ukąszeń. Poza okresem rozrodczym nie migruje, ograniczając przemieszczanie się średnio do 5,4 m dziennie. W przeciwieństwie do pozostałych mamb preferuje polowanie z jednego stanowiska zamiast aktywnego poszukiwania ofiary oraz polowania na pisklęta w gniazdach, przypuszcza się, że mamba pospolita odżywia się również jaszczurkami, lecz nie odnotowano jeszcze takiego przypadku lat, ale przypuszcza się, że z uwagi na drapieżniki, niszczenie siedlisk, wylesianie, choroby i inne czynniki biologiczne osobniki na wolności żyją krócej. Czynnikami toksycznymi w jadzie mamby pospolitej są toksyny działające synergicznie, należące do wielu grup, m.in. toksyn modelu trzech palców (3FTx) oraz inhibitorów proteaz typu Kunitza. Synergiczny mechanizm toksykologiczny jadu mamby pospolitej wymaga podania ukąszonemu antidotum o szerokim spektrum działania, ponieważ do skutecznego działania odtrutki konieczne jest zablokowanie wszystkich kluczowych toksyn. Objawy ukąszenia postępują bardzo szybko i obejmują zawroty głowy, nudności, duszność, kłopoty z oddychaniem i przełykaniem, zaburzenia rytmu serca, drgawki po paraliż układu oddechowego (a w konsekwencji zgon). W przeciwieństwie do jadu mamby czarnej, jad mamby pospolitej nie zawiera α-neurotoksyn. Większość 3FTx mamby pospolitej blokuje aktywność kanałów potasowych bramkowanych napięciem, głównie w przewężeniach Ranviera neuronów motorycznych, opóźniając repolaryzację błony komórkowej. Wydłużenie potencjału czynnościowego, a w konsekwencji czasu działania acetylocholiny na płytki neuromięśniowe, doprowadza do drgawek i nadpobudliwości mięśniowej.
Wśród inhibitorów proteaz typu Kunitza obecnych w jadzie mamby pospolitej obecne są toksyny XI grupy sierocej (głównie wiążąca się z czynnikiem VIII krzepnięcia krwi toksyna F-VIII), fascykuliny (inhibujące acetylocholinoesterazę) oraz toksyny aminergiczne: muskarynowe, pseudosynergiczne oraz nadnerczowe.
