Maja – pojęcie i znaczenie
Maja (Dewanagari: माया) oznacza „coś, czego nie ma” i w kontekście wedyzmu odnosi się do nadprzyrodzonej, iluzorycznej mocy bóstwa. W tradycji wedyjskiej jest manifestacją boskiej energii, a w filozofii wedanty i buddyzmu symbolizuje ułudę, która zasłania rzeczywistość. Maja bywa utożsamiana z postaciami takimi jak Kali czy Durga.
Maja w filozofii
Koncepcja mai wywodzi się z Upaniszadów. W adwajtawedancie maja postrzegana jest jako iluzja, która zakrywa prawdziwą tożsamość jednostek i ich związek z Brahmanem. Tożsamość jednostkowych jaźni jest zakłócona przez fałszywe ego (ahamkara) i przywiązanie do materialnych dóbr (mameti). Pokonanie wpływu mai jest kluczowe dla uwolnienia się od cyklu sansary i osiągnięcia mokszy (wyzwolenia).
Maja jako postać
W hinduizmie maja jest przedstawiana jako ontologiczne jestestwo, które odpowiedzialne jest za wprowadzenie w złudzenie na poziomie kosmicznym oraz psychologicznym.
Mahamaja
Mahamaja, czyli „wielka Maja”, ma moc zarówno wprowadzania w iluzję, jak i wyzwalania z niej. Składa się z trzech sił natury materialnej (gun). W dziele Dewimahatmjam opisana jest jako ta, która zakrywa oczy Wisznu podczas joganidry (boskiego snu), gdy wszystkie stworzenia są zjednoczone w jego ciele. Mahamaja jest także częściową ekspansją Jogamaji.
Jogamaja
Jogamaja jest wewnętrzną mocą Wisznu, która ukrywa go przed wzrokiem wszystkich istot. Dzięki tej energii Wisznu stwarza i utrzymuje maję oraz jogamaję, rozszerzając się w niezliczone ekspansje, z których pierwsze nazywane są wisznu-tattwa, a drugie – żywymi istotami.
Maja w buddyzmie
Māyā (Mahāmāyā lub Māyādevi) to imię matki Siddharthy Gautamy, późniejszego Buddy, żony króla Suddhodany Gautamy z rodu Śakjów.
Podsumowanie
Maja jest kluczowym pojęciem w filozofii wedyjskiej i buddyjskiej, symbolizującym iluzję, która zasłania prawdę o rzeczywistości. W hinduizmie jest postrzegana jako ontologiczne bóstwo, które wpływa na świadomość istot żywych, a jej pokonanie jest niezbędne do osiągnięcia wyzwolenia.
