Literatura ukraińska
Literatura ukraińska obejmuje dzieła tworzone w języku ukraińskim na terenie Ukrainy oraz przez autorów posługujących się tym językiem poza jej granicami, sięgając od średniowiecza do czasów współczesnych.
Dawna literatura i literatura ludowa
XI–XIV wiek
Początkowe utwory literatury staroruskiej powstały w Rusi Kijowskiej i obejmują głównie teksty religijne. Do najważniejszych dzieł należą:
- Mineje czytane
- Słowo o prawie i łasce Hilariona
- Ewangeliarz Ostromira
- Pateryk Kijowsko-Pieczerski
W XII wieku zaczęły pojawiać się utwory świeckie, takie jak Powieść minionych lat.
XVI–XVIII w.
W XVI wieku zaczęło się odrodzenie literatury ukraińskiej, z wybitnymi postaciami takimi jak Melecjusz Smotrycki. W XVII wieku rozkwitły szkoły w Lwowie, Ostrogu i Kijowie, a literatura zaczęła ewoluować w kierunku języka ukraińskiego. Hryhorij Skoworoda z tego okresu uznawany jest za kluczowego twórcę, który znacząco wpłynął na rozwój literatury.
Wiek XIX
Romantyzm
Rok 1798, kiedy wydano Eneidę Iwana Kotlarewskiego, uznawany jest za przełomowy w literaturze ukraińskiej. Kotlarewski wprowadził język ludowy jako podstawę nowoczesnej literatury ukraińskiej. Jego działania przyczyniły się do rozwoju teatru i idealizacji ludu wiejskiego.
Realizm II poł. XIX wieku
Realizm zaczął dominować w literaturze, a Iwan Neczuj-Łewycki oraz Panas Myrny byli wiodącymi postaciami tego ruchu. Wśród dramatopisarzy wyróżniali się Marko Kropywnycki i Mychajło Starycki.
Wiek XX
Modernizm przełomu XIX i XX wieku
Po rewolucji 1905–1907 zaczęły się zmiany w literaturze, z nowymi prądami i pisarzami jak Wołodymyr Wynnyczenko. W Galicji zawiązały się ugrupowania literackie, które kontynuowały tradycje modernizmu.
Literatura lat 20. i „ukrainizacja”
W latach dwudziestych literatura ukraińska przeżywała ożywienie, z nowymi twórcami jak Pawło Tyczyna i Maksym Rylski. Pojawiły się różnorodne prądy literackie, w tym neoklasycyzm i awangarda.
„Rozstrzelane odrodzenie”
Od lat 30. XX wieku zaczęły się represje literackie, co spowodowało śmierć wielu uznanych pisarzy. W tym okresie kontynuowali twórczość tacy autorzy jak Ołeś Honczar i Mychajło Stelmach.
Emigracyjna literatura ukraińska po II wojnie światowej
Po wojnie literatura ukraińska na emigracji, szczególnie w Pradze, zyskała na znaczeniu, tworząc nowe nurty i kontynuując tradycje literackie.
Literatura współczesna
Lata 90. i odzyskanie niepodległości
Po 1991 roku powstały grupy literackie, które wprowadziły nowe tematy i formy, takie jak ironia i eksperymenty językowe. Wybitnymi postaciami były Oksana Zabużko i Marija Matios.
Przełom roku 2014
Rewolucja godności wpłynęła na literaturę, zmieniając jej kierunki i tematy. Powstały nowe dramaty, które odzwierciedlały bieżące wydarzenia, a wielu autorów przeszło na język ukraiński.
