Lista osób skazanych na karę śmierci w Polsce po roku 1945 – niekompletna lista osób skazanych, ponieważ nie można w sposób dokładny określić, ile osób zostało skazanych na najwyższy wymiar kary pomiędzy rokiem 1945 a 1956. Ewidencja Ministerstwa Sprawiedliwości, dotycząca kary śmierci, jest wiarygodna od 1956 roku. Wcześniej była ona prowadzona przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, w której liczba orzeczonych wyroków została znacznie zaniżona. Lista nie zawiera osób skazanych za udział w podziemiu antykomunistycznym.
Wykaz skazanych
Informacje dodatkowe
Andrzej Rzepliński, na podstawie różnych źródeł, obliczył, że podczas 18 lat obowiązywania kodeksu karnego z 1969 roku straconych zostało 183 skazanych, wyłącznie mężczyzn. Trzech z nich, żołnierzy, rozstrzelano za zabójstwa na tle seksualnym. Wyroki te wykonano w Warszawie, na terenie Fortu Rembertowskiego, w południe – ostatni raz 7 marca 1979 r. (wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 1978 r., Rw 331/78). Pozostałych 180 zostało powieszonych – jeden skazany za zbrodnię ludobójstwa, pozostali za jedno lub więcej zabójstw.
Ostatni wyrok śmierci w Polsce wykonano 21 kwietnia 1988 w krakowskim areszcie śledczym przy ulicy Montelupich. W dniu 7 grudnia 1989 Sejm PRL przyjął ustawę o amnestii, która zamieniła wszystkim skazanym karę śmierci na karę 25 lat pozbawienia wolności.
Pomiędzy rokiem 1988 a 1996 sądy powszechne w Polsce orzekły karę śmierci wobec około 10 osób – na najwyższy wymiar kary skazano m.in. Mariusza Trynkiewicza, pedofila który zgwałcił i zabił czterech chłopców, Janusza Kulmatyckiego, mordercę policjanta, Eugeniusza Mazura, mordercę czteroosobowej rodziny, czy Henryka Morusia, mordercę siedmiu osób, w tym matki i dziecka.
Na mocy ustawy z dnia 12 lipca 1995 o zmianie kodeksu karnego, kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwyższeniu dolnych i górnych granic grzywien i nawiązek w prawie karnym wprowadzono ustawowe moratorium na wykonywanie kary śmierci, przewidziane na okres 5 lat (w kontekście lat 1988–1995 mówi się o moratorium faktycznym) i przywrócono do polskiego systemu prawnego karę dożywotniego pozbawienia wolności, która została zniesiona w 1970 roku. Sądy, pomimo tego, iż miały możliwość orzekania kary śmierci, wymierzały jednak karę łagodniejszą. Ostatni wyrok śmierci w Polsce orzeczono w lutym 1996 – Sąd Wojewódzki w Elblągu skazał na tę karę 23-letniego Zbigniewa Brzoskowskiego, mordercę dwóch kobiet. Kodeks karny z 6 czerwca 1997, który wszedł w życie 1 września 1998, nie przewiduje tego typu kary. Protokół nr 13 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka znoszący karę śmierci we wszystkich okolicznościach został ratyfikowany przez prezydenta Bronisława Komorowskiego 27 sierpnia 2013. Równocześnie Drugi Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych dopuszczający stosowanie tej kary w czasie wojny (o ile zastrzeżono to przy ratyfikacji) został ratyfikowany bez zastrzeżeń.
Przepisy wprowadzające Kodeks z 1997 roku, które weszły w życie w 1998, nakazywały wymierzanie – w przypadku stosowania dawnych, ale wciąż obowiązujących przepisów – kary dożywotniego pozbawienia wolności zamiast kary śmierci. Wśród karnistów istnieje spór co do tego, czy owe przepisy zmodyfikowały treść tychże dawnych przepisów przez zmianę przewidzianej tam kary śmierci na dożywocie, czy też – pozostawiając ją w dotychczasowym brzmieniu – nakazały stosowanie kary dożywotniego pozbawienia wolności zamiast kary głównej. Przyjmując ten drugi pogląd, należy uznać, że w polskim systemie prawnym kara śmierci wciąż istnieje, na mocy nieuchylonego dekretu PKWN z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego.
