Liposomy – Pęcherzyki Fosfolipidowe
Liposomy to pęcherzyki o wielkości od 0,01 do 1 μm, składające się z podwójnej warstwy lipidowej, która otacza wodny roztwór. Ich struktura przypomina błony biologiczne i występują zarówno w organizmach żywych, jak i w formie syntetycznej, wykorzystywanej w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym.
Zastosowanie Liposomów
Liposomy pełnią rolę nośników leków, co umożliwia umieszczanie w nich różnych substancji, takich jak leki czy kwasy nukleinowe. Modyfikowane liposomy, które zawierają białka lub antygeny, mogą być zaprojektowane tak, aby selektywnie dostarczały leki do określonych tkanek. Przykładowo, liposomy z apolipoproteinami mogą łączyć się z komórkami nowotworowymi, umożliwiając skuteczne leczenie.
Rodzaje Liposomów
Liposomy dzielą się na dwie główne kategorie: sztuczne i naturalne.
Liposomy Sztuczne
Sztuczne liposomy klasyfikuje się według rozmiaru, liczby warstw i metody wytwarzania:
- Liposomy wielowarstwowe (MLV) – rozmiar 0,4–10 µm
- Pęcherzyki oligolamelarne (OLV) – rozmiar 0,1–1 µm
- Liposomy jednowarstwowe (UV) – rozmiar 0,01–1 µm
- Małe liposomy jednowarstwowe (SUV) – rozmiar 0,02–0,03 µm
- Duże liposomy jednowarstwowe (LUV) – rozmiar 0,05–1 µm
- Olbrzymie jednowarstwowe liposomy (GUV) – rozmiar >1 µm
- Wielopęcherzykowe liposomy (MVV) – rozmiar >1 µm
Liposomy Naturalne
W organizmach żywych lipidy transportowane są w postaci lipoprotein, które mogą przyjmować formę pęcherzyków lub dysków. Główne typy lipoprotein to:
- VLDL (lipoproteina o bardzo małej gęstości)
- LDL (lipoproteina o małej gęstości)
- HDL (lipoproteina o wysokiej gęstości)
- IDL (lipoproteina o pośredniej gęstości)
Wytwarzanie Liposomów
Techniki formowania liposomów obejmują:
- Wstrząsanie – tworzy wielowarstwowe liposomy (MLV), które można rozbijać na mniejsze.
- Sonikacja – prowadzi do powstania liposomów jednowarstwowych.
Zastosowania w Biologii i Medycynie
Liposomy są wykorzystywane w:
- Badaniach właściwości białek błonowych
- Modulacji procesów w naturalnych błonach
- Wprowadzeniu nowych składników do błony komórkowej
- Dostarczeniu trudno rozpuszczalnych substancji do komórek
- Terapiach celowanych
- Wzmacnianiu odpowiedzi immunologicznej
- Przemyśle kosmetycznym jako nośnik substancji hydrofilowych
