Leninizm: Wprowadzenie
Leninizm to teoria stworzona przez Włodzimierza Lenina, która dostosowuje marksizm do zmieniających się warunków historycznych. Była dominującą ideologią w ZSRR od jego powstania do rozwiązania. Koncepcja Lenina ewoluowała w wyniku zderzenia teorii z praktyką rewolucyjną oraz późniejszych modyfikacji, zwłaszcza pod wpływem Józefa Stalina.
Źródła ideowe
Leninizm odszedł od tradycyjnego marksizmu, kwestionując wiele jego dogmatów. Lenin podkreślał rolę chłopstwa jako sojusznika proletariatu i zredefiniował znaczenie polityki w stosunku do ekonomii. Wpływ na leninizm miały także przedmarksistowskie nurty rosyjskiej myśli socjalistycznej.
Zarys ideologii
Lenin w swojej książce „Co robić?” (1903) zauważył, że rewolucja proletariacka wymaga zorganizowanej partii komunistycznej, zdyscyplinowanej przez centralizm demokratyczny. Według leninizmu, kapitalizm można obalić jedynie poprzez rewolucję, a nie ewolucję. Kluczowym celem partii powinno być obalenie rządu oraz wprowadzenie dyktatury proletariatu, przy edukowaniu mas w celu usunięcia fałszywej świadomości.
Imperializm
Lenin postulował, że imperializm jest najwyższym stadium kapitalizmu, gdzie rozwinięte państwa eksploatują słabsze. Uważał, że rewolucja proletariacka powinna mieć miejsce w krajach mniej rozwiniętych, a Rosja była postrzegana jako „najsłabsze ogniwo” globalnego kapitalizmu. Lenin proponował rozszerzenie rewolucji na kapitalistyczne kraje rozwinięte oraz organizację rewolucji w wielu krajach słabo rozwiniętych jednocześnie.
Kontynuatorzy i krytyka
Po śmierci Lenina, ZSRR przeszedł pod rząd Stalina, co doprowadziło do odejścia od leninizmu w kierunku stalinizmu. Dalsze zmiany w ideologii miały miejsce po II wojnie światowej, gdy różne partie komunistyczne zaczęły poszukiwać własnych dróg do socjalizmu. Krytyka leninizmu pojawiła się ze strony lewicowych myślicieli, którzy podkreślali brak demokratycznych zasad i powszechnego udziału w życiu politycznym. Róża Luksemburg i Karl Kautsky kwestionowali autorytaryzm bolszewików oraz niespójność budowy socjalizmu w kraju niedorozwiniętym.
Wnioski
Leninizm, mimo iż miał znaczący wpływ na rozwój ruchów komunistycznych, był obiektem krytyki za swoje autorytarne tendencje i brak demokratycznych struktur. Dalsze interpretacje idei Lenina, takie jak maoizm czy titoizm, wykazały różnice w podejściu do rewolucji i budowy socjalizmu, co doprowadziło do różnych form praktyk politycznych w różnych krajach.
