Lateralizacja

Lateralizacja – definicja i proces

Lateralizacja, znana także jako stronność, to asymetria czynnościowa prawej i lewej strony ciała, wynikająca z różnic w budowie i funkcjach półkul mózgowych. Proces ten rozwija się wraz z wiekiem i ogólnym rozwojem ruchowym dziecka, kształtując przewagę jednej strony ciała podczas ruchów. Za stronność odpowiada przeciwległa półkula mózgowa.

Asymetria funkcjonalna

Lateralizacja czynnościowa, zwana również asymetrią funkcjonalną, odnosi się do różnic w sprawności ruchowej kończyn. Ręka wiodąca (u praworęcznych prawa, u leworęcznych lewa) wykonuje główne czynności, podczas gdy ręka podporządkowana ją wspiera. Dominacja jednej kończyny umożliwia osiągnięcie wysokiego poziomu koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Rodzaje lateralizacji

Jednorodna: wyraźna dominacja jednej strony (np. leworęczność).
Niejednorodna: brak wyraźnej dominacji (np. leworęczność z prawą nogą).
Nieustalona: brak dominacji, oburęczność.

Przyczyny lateralizacji

Praworęczność kształtuje się zazwyczaj w wieku 2–3 lat, leworęczność w wieku 3–4 lat. Proces ten kończy się zazwyczaj do 6. roku życia. Opóźnienia w ustalaniu dominacji mogą prowadzić do trudności w nauce. Przyczyny zaburzeń mogą obejmować czynniki prenatalne, takie jak anoksja czy uszkodzenia mózgu podczas porodu, a także genetykę.

Skutki zaburzonej lateralizacji

Zaburzona lateralizacja może powodować trudności w nauce, szczególnie u dzieci leworęcznych, które mają problemy z pisaniem, co może prowadzić do niskiej sprawności ruchowej rąk. Dzieci te często mylą litery, mają problemy z czytaniem oraz mogą doświadczać emocjonalnych trudności. Przestawienie leworęcznych dzieci na prawą rękę może prowadzić do nerwic.

Rozpoznawanie i diagnoza

Rozpoznawanie zaburzeń lateralizacji polega na wywiadzie z rodzicami oraz eksperymentalnym określeniu dominacji rąk i oczu. Ważne jest dostosowanie metod pracy do poziomu rozwoju dziecka oraz modelu lateralizacji.