Ktezyfon – Historia i Architektura
Ktezyfon, znany również jako Ctesiphon, to starożytne miasto położone na północno-wschodnim brzegu Tygrysu, naprzeciwko Seleucji, około 30 km od Bagdadu. Był zimową stolicą imperiów partyjskiego i sasanidzkiego, a jego znaczenie zanikło po przeniesieniu stolicy przez Arabów do Bagdadu w VII wieku.
Wśród zachowanych ruin Ktezyfonu wyróżnia się ejwan z imponującym sklepieniem kolebkowym, będący pozostałością po sali audiencyjnej królów sasanidzkich z VI wieku, znanej jako Tak Kisra.
Okres partyjski
W IV wieku p.n.e. Seleukos I Nikator założył Seleucję, która stała się ważnym ośrodkiem miejskim. Po opanowaniu Mezopotamii przez Partów w 129 r. p.n.e., Ktezyfon został założony jako zimowa stolica. Miasto szybko się rozwijało, a jego znaczenie wzrosło po rebelii w Seleucji w 43 r. n.e. Ktezyfon był wielokrotnie oblegany przez Rzymian, a największe zniszczenia miały miejsce w 165 r. n.e.
Okres sasanidzki
Po rebelii przeciw Partom w 224 r., Ardaszir I ustanowił Ktezyfon stolicą swojego imperium. Miasto stało się strategicznym celem Rzymian w kolejnych wojnach. Ktezyfon został zdobyty przez Arabów w 637 r. i przemianowany na Al-Madain. Po przeniesieniu stolicy kalifów abbasydzkich do Bagdadu w 762 r., Ktezyfon stopniowo popadł w ruinę.
Architektura
Zabudowa Ktezyfonu opierała się na wypalanych cegłach błotnych, co wpłynęło na trwałość konstrukcji. Zachowany ejwan ma szerokość 25,5 m, głębokość 43,5 m i wysokość 35 m, co czyni go jednym z największych ceglastych sklepien na świecie. W centralnej części pałacu znajdowała się sala audiencyjna, ozdobiona marmurem i szklaną mozaiką, której fragmenty można znaleźć w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Po zdobyciu Ktezyfonu przez Arabów, cenny dywan w sali audiencyjnej został podzielony i rozdzielony wśród muzułmanów.
Badania archeologiczne
Badania Ktezyfonu rozpoczął niemiecki archeolog Ernst Herzfeld na początku XX wieku. Kolejne ekspedycje, zarówno niemieckie, jak i amerykańskie, prowadziły prace na obszarze Seleucji i Ktezyfonu, odkrywając jego znaczenie i historię.
Ktezyfon pozostaje istotnym miejscem w kontekście badań nad historią Mezopotamii oraz architekturą starożytną.
