Kronika wielkopolska
Kronika wielkopolska to anonimowe, nieukończone dzieło opisujące historię Polski od czasów legendarnych do około 1271 roku. Powstało prawdopodobnie przed rokiem 1296 w Wielkopolsce, za panowania Przemysła II. Uważana jest za ważne źródło wiedzy o polskiej ideologii i kulturze XIII wieku, w tym legendy, opowieści rycerskie oraz nieznane fakty z historii państwa piastowskiego. Zawiera przepowiednie dotyczące zjednoczenia Polski oraz odnowienia jej potęgi.
Autor Kroniki utożsamia legendarne państwo Lechitów z historycznym królestwem polskim, przy czym granice Polski miały sięgać od Renu po Dniepr, a od Dunaju do Bałtyku i Północnego. W Kronice przedstawione są również mity o pochodzeniu Polaków, a rządy Piastów, zwłaszcza Przemysła I, są oceniane pozytywnie.
Redakcje Kroniki
Zachowały się dwie główne redakcje Kroniki: długa redakcja rękopisów oraz krótsza redakcja Dobnera. Redakcja rękopisów obejmuje dziewięć odpisów z XV wieku, natomiast redakcja Dobnera powstała w XVIII wieku na podstawie fragmentów znalezionych w bibliotece Hodiejovskiego.
Źródła i autorstwo
Autor Kroniki korzystał z przekazów pisanych i ustnych, w tym dzieła Wincentego Kadłubka. Istnieje wiele hipotez dotyczących autorstwa: niektórzy badacze wskazują na biskupa Boguchwała II, inni na kustosza Godzisława Baszka, a także na Janka z Czarnkowa jako możliwego redaktora. Współczesne badania sugerują, że istniała pierwotna wersja Kroniki, na podstawie której opracowano znane redakcje.
Forma i zawartość
Kronika nie jest podzielona na księgi, lecz składa się z 164 rozdziałów, uporządkowanych chronologicznie. Tekst jest złożony i charakteryzuje się różnorodnością stylów. Autor przedstawia historię Polski poprzez czyny władców, w tym legendy dotyczące dynastii Kraka, Lestka i Piastów. Szczegółowo opisuje również czasy rozbicia dzielnicowego oraz wprowadza wątki rycerskie i mityczne, takie jak historia o Wandzie.
Zakończenie
Kronika kończy się na relacjach z lat 1271-1272, pozostawiając wiele pytań dotyczących dalszych losów Polski. Pomimo trudności w interpretacji, pozostaje kluczowym źródłem do badań nad dziejami średniowiecznej Polski.
W związku z jej znaczeniem, Kronika wielkopolska jest tematem wielu badań i dyskusji wśród historyków, a jej różnorodne redakcje wpływają na współczesne rozumienie historii Polski.
