Kręg szczytowy (Atlas)
Kręg szczytowy, znany również jako kręg szyjny I lub dźwigacz, jest pierwszym kręgiem szyjnym kręgosłupa kręgowców, bezpośrednio łączącym się z czaszką. Odgrywa kluczową rolę w podtrzymywaniu głowy oraz umożliwia jej ruchomość.
Budowa kręgu szczytowego
W odróżnieniu od innych kręgów, kręg szczytowy nie ma trzonu ani wyrostka kolczystego. Składa się z dwóch łuków: przedniego i tylnego, połączonych z masami bocznymi. Na górnej stronie części bocznych znajdują się dołki stawowe górne, które łączą się z kością potyliczną, a na dolnej stronie dołki stawowe dolne, które łączą się z kręgiem obrotowym (axis).
- Łuk przedni (arcus anterior)
- Łuk tylny (arcus posterior)
- Dołki stawowe górne (foveae articulares superiores)
- Dołki stawowe dolne (foveae articulares inferiores)
Na tylnej powierzchni łuku przedniego znajduje się dołek zębowy, który łączy się z zębem kręgu obrotowego. Dodatkowo, na łuku tylnym znajdują się bruzdy tętnicy kręgowej.
Różnice w budowie u różnych kręgowców
U płazów kręg szczytowy nie jest homologiczny z atlasem owodniowców. U żab brakuje wyrostków poprzecznych, a dźwigacz ma dwie powierzchnie stawowe do łączenia z czaszką. U owodniowców kręg ten ma różne kształty i funkcje, co wpływa na ruchomość czaszki. W toku ewolucji zredukowany został trzon kręgu, a jego miejsce zajmuje ząb obrotnika, co zwiększa ruchomość głowy.
Funkcje kręgu szczytowego
Kręg szczytowy umożliwia potakujące ruchy głowy, co jest istotne dla wielu kręgowców, w tym ssaków, ptaków i gadów. Dzięki jego unikalnej budowie, głowa może poruszać się w różnych kierunkach, co jest kluczowe dla orientacji i interakcji z otoczeniem.
Podsumowanie
Kręg szczytowy, jako pierwszy kręg szyjny, ma fundamentalne znaczenie dla struktury i funkcji kręgosłupa kręgowców. Jego unikalna budowa i zdolność do zapewnienia ruchomości głowy są kluczowe dla wielu aspektów życia tych organizmów.
Bibliografia
- (t. 1)
