Krater uderzeniowy
Kratery uderzeniowe to koliste zagłębienia na powierzchni ciał niebieskich, powstające w wyniku uderzenia meteorytu, planetoidy lub komety. Występują najczęściej na ciałach o skalistej i skalno-lodowej strukturze, pozbawionych atmosfery oraz intensywnych procesów geologicznych. Ich gęstość może wskazywać na wiek geologiczny powierzchni.
Historia badań
Pierwszy krater uderzeniowy zidentyfikowany przez geologa Daniela Barringera w 1903 roku w Arizonie początkowo nie został uznany za wynik uderzenia meteorytu. Zrozumienie jego znaczenia zaczęło się kształtować dopiero w latach 60. XX wieku, szczególnie podczas misji Apollo.
Tworzenie krateru
Tworzenie krateru następuje w wyniku uderzenia meteorytu poruszającego się z prędkością od 11 do 70 km/s. Proces ten można podzielić na cztery fazy:
- Kontakt i kompresja
- Ekskawacja
- Modyfikacja
- Zapadanie
W wyniku uderzenia powstaje fala uderzeniowa, a materiał wokół krateru ulega przemieszczaniu, co prowadzi do formowania się charakterystycznych kształtów. Mniejsze kratery mają prostą strukturę, podczas gdy większe kraterów mają skomplikowane formy, z pierścieniami wokół centralnego wypiętrzenia.
Kratery w Układzie Słonecznym
Na Księżycu, Marsie i innych ciałach bez atmosfery kratery mogą istnieć przez miliardy lat. Na Ziemi oraz Wenus procesy geologiczne i erozja sprawiają, że kratery są rzadziej widoczne. Na przykład, na Ziemi zidentyfikowano tylko 183 kratery, co jest efektem aktywności geologicznej i pokrycia oceanami.
Największe baseny uderzeniowe
Największe znane kratery uderzeniowe to:
- Vredefort, RPA
- Chicxulub, Meksyk
- Krater Sudbury, Kanada
- Popigaj, Rosja
- Acraman, Australia
- Manicouagan, Kanada
- Morokweng, RPA
- Kara, Rosja
- Beaverhead, USA
- Tookoonooka, Australia
Kratery uderzeniowe na Ziemi
Kratery na Ziemi są trudne do zauważenia z powodu erozji i roślinności. Najstarsze z nich, takie jak Suavjärvi i Vredefort, mają ponad 2 miliardy lat. Największy krater na Ziemi, Vredefort, ma średnicę 300 km, a inne znaczące kratery to Chicxulub i Sudbury. Istnieją przypuszczenia o istnieniu jeszcze większych, nieodkrytych struktur.
