Konsul w starożytnym Rzymie
Konsul (łac. consul) był jednym z najwyższych urzędników w starożytnym Rzymie, wybieranym na roczną kadencję. Odpowiadał za politykę zagraniczną i miał szerokie prerogatywy, w tym imperium królewskie. Urząd konsula powstał w 509 p.n.e. po obaleniu monarchii.
Historia urzędu
Republika
Pierwszymi konsulami byli Lucjusz Juniusz Brutus i Lucjusz Tarkwiniusz Kollatyn. Od 367 p.n.e. zaczęto nazywać ich konsulami. Konsulowie mieli władzę do wydawania wyroków, jednak istniało prawo odwołania się od ich decyzji do ludu.
- W 444 p.n.e. plebejusze uzyskali dostęp do konsulatu poprzez wprowadzenie urząd trybunów wojskowych.
- W 366 p.n.e. przywrócono wybór konsulów z obu stanów społecznych.
Cesarstwo
W okresie cesarstwa znaczenie konsulatu osłabło. Konsulowie stracili kontrolę nad wojskiem, a ich funkcje stały się głównie honorowe. Wprowadzono dodatkowe pary konsulów, którzy pełnili swoje funkcje przez krótki czas.
Od upadku cesarstwa do reform Justyniana
Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego nadal mianowano konsulów, aż do czasów Justyniana I, który zlikwidował konsulat w Rzymie w 534 roku.
Konsulat w cesarstwie wschodnim
W Bizancjum tytuł konsula był nadawany cesarzowi w pierwszym roku panowania. W 726 roku dożowie Wenecji otrzymywali tytuł konsula.
Wskrzeszenie konsulatu na zachodzie
W 915 roku Ludwik III Ślepy przywrócił konsulat na zachodzie. Ostatnim konsulem był Petrus, mianowany w 1056 roku.
Wybory i kadencja
Konsulowie byli wybierani przez komicja centurialne, a ich kadencja trwała rok. Kandydaci musieli mieć ukończone 42 lata i spełniać wymagania cursus honorum.
Zakres władzy
Konsulowie posiadali tzw. imperium maius, co dawało im najwyższą władzę wykonawczą. Do ich kompetencji należało:
- Dowodzenie armią i zaciąganie wojska.
- Prawo zwoływania zgromadzeń ludowych i senatu.
- Interpretacja wróżb religijnych.
Insygniami urzędu były toga z purpurowym szlakiem oraz krzesło kurulne, a także asysta liktorów z pękami rózg.
Pozostałe informacje
Po zakończeniu kadencji konsul mówił: feci quod potui, faciant meliora potentes (zrobiłem, co mogłem, niech zrobią lepiej ci, którzy potrafią).
