Kodeks – Definicja i Historia
Kodeks to forma książki, składająca się z kart złączonych na grzbiecie. Karty te wykonane są z papirusu, pergaminu lub papieru. Od końca I wieku n.e. kodeks stał się najpopularniejszą formą książkową, wypierając inne formaty, takie jak zwój czy leporello. Nazwa „kodeks” pochodzi z łaciny i oznacza 'pień drzewa’.
Główne zalety kodeksu to:
- Łatwość konsultacji – można otworzyć go na dowolnej stronie.
- Możliwość pisania po obu stronach kart, co pozwala zaoszczędzić materiał.
Jednak kodeksy były bardziej narażone na uszkodzenia niż zwoje, co skutkowało wypadaniem kartek w przypadku niektórych rękopisów biblijnych.
Pierwsze Kodeksy
Początki kodeksu sięgają 250 roku p.n.e. Najwcześniejsze kodeksy, powstałe w czasach Cesarstwa Rzymskiego, charakteryzowały się zszywaniem kart zapisanych po obu stronach. W IV wieku wprowadzono system pisania kolometrycznego, a kodeksy dzielono na majuskułowe i minuskułowe.
Kodeksy Chrześcijańskie
W I wieku n.e. kodeksy zaczęły być stosowane przez pierwszych chrześcijan. Z zachowanych rękopisów Nowego Testamentu, tylko cztery są spisane na zwojach, z czego trzy z nich to opistografy. Kodeksy zyskały na popularności w IV wieku, wyprzedzając zwoje.
Teodor Cressy Skeat sugerował, że Ewangelia Marka mogła być jednym z pierwszych kodeksów. Najstarszy rękopis Nowego Testamentu, Papirus Rylandsa 457, również był kodeksem, zawierającym tekst Ewangelii Jana.
Kodeksy w Europie
W średniowieczu kodeksy obejmowały zarówno teksty religijne, jak i świeckie. Tworzone na pergaminie, wymagały starannego przygotowania kart. Iluminacje były popularną formą ozdabiania kodeksów, które zszywano i oprawiano w dekoracyjne okładki.
Największym znanym kodeksem jest Kodeks Gigas, a po roku 1120 zaczęto powszechnie pisać na papierze, który do około 1400 roku stał się dominującym materiałem w Europie.
