Klientelizm: Definicja i Charakterystyka
Klientelizm to nieformalny układ zależności ekonomiczno-politycznych, w którym wpływowy decydent (patron) zapewnia wsparcie osobie lub grupie (klientela) w zamian za poparcie polityczne. Zjawisko to jest często postrzegane jako patologia społeczna, gdyż narusza formalne zasady gry politycznej i prowadzi do powstania „szarej strefy”, niepodlegającej ogólnospołecznej kontroli.
Powiązania i Wpływ Klientelizmu
Klientelizm jest szczególnie powszechny w krajach niedemokratycznych oraz w nieskonsolidowanych demokracjach. Działa jako strategia partyjna, dążąca do monopolizacji społecznej legitymacji w określonych sektorach społecznych. W nowoczesnych demokracjach klientelizm jest rzadziej spotykany, przyjmując formę lokalizmu, gdzie lokalne interesy stają się priorytetem politycznym.
- Przykłady krajów z klientelizmem: Irlandia, Islandia, Włochy (Liga Północna), Katalonia.
Klientelizm w Systemach Politycznych
W państwach niedemokratycznych klientelizm przyjmuje formę patronażu administracyjnego. W systemach totalitarnych, monopolista partyjny zapewnia lojalność i posłuszeństwo w zamian za wsparcie. W krajach postkomunistycznych oraz w erodujących systemach partyjnych, nowa klientela polityczna jest tworzona przez wymianę kadr biurokratycznych, które są związane z nowymi partiami.
- Przykłady krajów afrykańskich: Kenia, Uganda, Gabon – u podstaw klientelizmu leżą hierarchiczne zależności w biurokracji.
Klientelizm a Liderzy Polityczni
W niektórych przypadkach klientelizm rozwija się dzięki charyzmatycznym liderom, którzy promują populistyczną politykę. Powiązania te często bazują na solidarności grupowej, takiej jak etniczna czy religijna, co jest szczególnie widoczne w krajach afrykańskich. W takich sytuacjach identyfikacja etniczna staje się podstawą patronażu politycznego.
- Przykłady liderów: Jerry Rawlings (Ghana), Daniel arap Moi (Kenia).
- Przykłady krajów: Tanzania, Botswana, Senegal.
Podsumowanie
Klientelizm jest złożonym zjawiskiem, które wpływa na struktury polityczne i społeczne, prowadząc do naruszenia formalnych zasad dystrybucji dóbr. Jego występowanie jest szczególnie zauważalne w krajach niedemokratycznych oraz w kontekście lokalnych interesów w demokracjach.
Literatura
- A. Antoszewski, R. Herbut, Systemy polityczne współczesnego świata, Gdańsk, „Arche”, 2001, s. 60-68.
