Kipu – Forma Prekolumbijskiego Zapisu
Kipu, znane również jako quipu lub khipu, to trójwymiarowy system zapisu używany przez Indian prekolumbijskiej Ameryki Południowej. Składa się z kolorowych sznurków wykonanych z bawełny lub włosia lamy i alpaki, które są związane w supełki. System ten służył do przechowywania informacji, w tym liczb (prawdopodobnie w systemie dziesiętnym) oraz innych danych, co czyni go pierwotnym rodzajem pisma.
Charakterystyka Kipus
- Stosowane przez klasę rządzącą i rachmistrzów w imperium Inków oraz wcześniejsze kultury andyjskie.
- Umożliwiało ewidencję ludności, obliczanie podatków, zapisywanie stanów magazynowych oraz przechowywanie danych historycznych.
- Jedno kipu mogło składać się od kilku do 2000 sznurów.
Początkowo kipu było także używane przez hiszpańskich kolonizatorów do ustalania zobowiązań podatkowych. Z czasem jednak zaczęto je porzucać na rzecz pisma europejskiego, uznając je za „pogańskie”. Obecnie zachowało się mniej niż 1000 egzemplarzy, a jego system ewidencyjny przetrwał w uproszczonej formie w peruwiańskich wyżynach.
Badania i Odkrycia
Kipu pozostaje obiektem badań, a jego odczytanie jest trudne, ponieważ większość egzemplarzy została zniszczona podczas podboju. Ostatnie odkrycia na północnym wybrzeżu Peru sugerują, że kipu mogło być stosowane już przez lud Caral, jedną z najstarszych prekolumbijskich cywilizacji, istniejącą około 5000 lat temu. W związku z tym kipu może być jednym z najstarszych systemów zapisywania informacji na świecie, obok pisma klinowego z Mezopotamii.
Wyzwania Badawcze
Obecnie badania nad kipu są utrudnione, ponieważ do tej pory udało się odczytać jedynie zapisy liczbowe. Istnieje hipoteza, że do pełnego zrozumienia zapisów kipu potrzebne były dodatkowe informacje przekazywane ustnie.
Kultura i Sztuka
Motyw kipu pojawił się również w kulturze popularnej, na przykład w czwartej części przygód chłopca o przydomku Dzika Mrówka.
