Katastrofa lotnicza w Gibraltarze
Katastrofa lotnicza brytyjskiego samolotu transportowego Consolidated C-87 Liberator Express miała miejsce 4 lipca 1943 roku w Gibraltarze. W wypadku zginęło 16 osób, w tym generał Władysław Sikorski, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych oraz premier rządu na uchodźstwie. W chwili wypadku, samolot rozbił się w morzu tuż po starcie z lotniska. Jedynego ocalałego, pilota Eduarda Prchala, uratowano z wody.
Okoliczności i przyczyny wypadku
Katastrofa miała miejsce o godzinie 23:06. Oficjalne ustalenia komisji brytyjskiej z 1943 roku wykluczyły sabotaż, wskazując na zablokowanie steru wysokości jako przyczynę wypadku. W 2009 roku, śledztwo IPN potwierdziło, że Sikorski zmarł na skutek obrażeń typowych dla wypadków lotniczych.
Przebieg lotu
Generał Sikorski odbył podróż do Kairu, a następnie planował powrót do Londynu. Samolot, w którym leciał, był przystosowany do transportu, oferując minimalne wygody. Po wylądowaniu w Gibraltarze, Sikorski uczestniczył w pożegnaniu, a potem wsiadł na pokład samolotu. Start nastąpił o 23:05, a 16 sekund później samolot uderzył w wodę.
Ofiary
Na pokładzie znajdowało się prawdopodobnie 17 osób. Ciała kilku ofiar, w tym córki Sikorskiego, nie zostały odnalezione. Oto lista niektórych ofiar:
- Władysław Sikorski – premier i Naczelny Wódz PSZ
- Zofia Leśniowska – córka generała Sikorskiego (ciała nie odnaleziono)
- Victor Cazalet – brytyjski oficer łącznikowy
- Adam Kułakowski – adiutant gen. Sikorskiego (ciała nie odnaleziono)
- Jan Gralewski – domniemany kurier AK
Teorie spiskowe
Katastrofa stała się tematem licznych teorii spiskowych, które sugerowały, że mogło dojść do zamachu. Jednak żadna z tych teorii nie została potwierdzona. Historia Sikorskiego i okoliczności jego śmierci były przedmiotem analiz oraz badań, które nie znalazły dowodów na sabotaż.
Polityczne konsekwencje
Śmierć Sikorskiego miała istotne skutki polityczne, osłabiając pozycję Polski w obozie sojuszników. Nowym premierem został Stanisław Mikołajczyk, co nie poprawiło sytuacji w kontekście roszczeń terytorialnych ZSRR.
Śledztwa i badania
W 1943 roku przeprowadzono krótkie śledztwo, które jednak nie ujawniło wszystkich okoliczności. W 2008 roku, na wniosek prokuratury, przeprowadzono ekshumację ciała Sikorskiego, a wyniki sekcji potwierdziły obrażenia wskazujące na wypadek.
Katastrofa w kulturze
Katastrofa Sikorskiego doczekała się wielu interpretacji w kulturze, w tym filmów dokumentalnych oraz produkcji fabularnych, które badały okoliczności zdarzenia oraz jego wpływ na historię Polski.
Wydano również medal upamiętniający katastrofę oraz stworzono różne dzieła literackie i artystyczne, które nawiązywały do tragicznych wydarzeń z 1943 roku.
