Kartel – definicja i nielegalność
Kartel to porozumienie między co najmniej dwoma przedsiębiorstwami z tego samego sektora, mające na celu koordynację działań konkurencyjnych na rynku. Praktyki kartelowe obejmują m.in. ustalanie cen, podział rynku oraz ograniczenia w produkcji. Kartelami najczęściej zajmują się rynki oligopolistyczne.
W Polsce, na mocy ustawy z 28 marca 1933 r., kartelami były umowy regulujące produkcję, zbyt oraz ceny w różnych dziedzinach gospodarki. Tworzenie karteli jest nielegalne w Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych i wielu innych państwach.
Kartele w Unii Europejskiej
Na poziomie Unii Europejskiej, kartel jest zabroniony na podstawie artykułu 101 Traktatu o funkcjonowaniu UE, a w Polsce reguluje to art. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 2007 roku.
Statystyki kar finansowych
W latach 2004-2009 Komisja Europejska nałożyła kary w wysokości niemal 10 miliardów euro na uczestników karteli. Największą karę, wynoszącą 1,4 miliarda euro, nałożono na producentów szyb samochodowych w 2008 roku. Inne istotne przypadki to zmowy w sektorze gazu oraz wind.
Przykład kartelu producentów gumy
W 2006 roku Unia Europejska ukarała uczestników kartelu na rynku produktów gumowych kwotą 519 milionów euro. Kartel ten kontrolował ceny kauczuku syntetycznego w latach 1996-2002, co wpłynęło na ceny opon. Niektóre firmy, takie jak Bayer, uniknęły kar dzięki współpracy z komisją ds. konkurencji.
Kartele w Stanach Zjednoczonych
W USA tworzenie karteli jest nielegalne na mocy ustawy Shermana z 1890 roku, co może prowadzić do odpowiedzialności karnej.
Przykład kartelu witamin
W latach 90. XX wieku Departament Sprawiedliwości USA prowadził śledztwo dotyczące kartelu producentów witamin. Uczestnicy zmowy ustalili ceny i podaż witamin dla dużych firm, co skutkowało zawyżonymi cenami produktów. W wyniku dochodzenia nałożono kary finansowe, w tym rekordową karę 500 milionów USD na firmę Hoffmann-La Roche.
Kartele na świecie
Przykładem międzynarodowego kartelu jest OPEC, który działa na rynku ropy naftowej.
Podsumowanie
Kartel to nielegalne porozumienie między przedsiębiorstwami mające na celu manipulację rynkiem. W Unii Europejskiej i USA takie działania są surowo karane, co potwierdzają liczne przypadki nałożonych kar finansowych.
