Karoteny
Karoteny, oznaczane jako E160a, to grupa organicznych związków chemicznych, które są nienasyconymi węglowodorami zawierającymi 40 atomów węgla, o wzorze sumarycznym C40H56. Wyróżnia się trzy izomery karotenów, które różnią się rozmieszczeniem podwójnych wiązań w cząsteczce. Karoten jest prowitaminą witaminy A, gdzie 2 części karotenu odpowiadają 1 części witaminy A. Najbardziej znane rodzaje karotenów to α-karoten i β-karoten, a także γ-, δ- i ε-karoten.
W 1928 roku Paul Karrer ustalił, że β-karoten jest głównym prekursorem witaminy A, a następnie w 1930 roku określił wzór α-karotenu. Karoteny różnią się także pod względem liczby pierścieni jonowych: β-karoten charakteryzuje się dwoma pierścieniami β-jononu, α-karoten jednym α- i jednym β-jononem, a γ-karoten jednym pierścieniem β-jononu.
Karoteny w żywieniu
Karoteny to pomarańczowożółte barwniki roślinne, obecne w wielu warzywach i owocach. Ich zawartość w produktach roślinnych waha się od 0,5 do 31 mg/100g. Ważne źródła karotenów to:
- bataty
- brokuły (7–20 mg β-karotenu/kg)
- kapusta włoska
- kwiat nagietka
- marchew (88–120 mg β-karotenu/kg)
- morele
- melony
- pomidory (5 mg β-karotenu/kg)
- papryka słodka czerwona (22 mg β-karotenu/kg)
- szpinak (56 mg/kg)
- sałata
- ziele pietruszki
W przypadku zwierząt akwariowych, spirulina jest dobrym źródłem β-karotenu. Spożycie dużych ilości karotenów może prowadzić do żółtawego zabarwienia skóry.
β-Karoten jako lek
β-Karoten jest bezpiecznym składnikiem, ponieważ organizm przetwarza jedynie potrzebną ilość. Posiada właściwości antyoksydacyjne oraz wspiera funkcjonowanie wzroku i układu odpornościowego. Często występuje w preparatach wspomagających, razem z witaminami E, D, B oraz wapniem.
