Karotenoidy – Wprowadzenie
Karotenoidy to organiczne związki chemiczne, będące naturalnymi przeciwutleniaczami, które występują w chloroplastach roślin. Są odpowiedzialne za żółte, pomarańczowe i czerwone barwy wielu warzyw i owoców oraz stanowią kluczowe źródło witaminy A w diecie człowieka.
Budowa karotenoidów
Karotenoidy składają się z jednostek izoprenowych, tworząc tetraterpenoidy o 40 atomach węgla. Ich charakterystyczna struktura zawiera dwa pierścienie cykloheksylowe połączone długim łańcuchem węglowym z sprzężonymi wiązaniami podwójnymi. Do tej pory opisano około 800 różnych karotenoidów.
Rola karotenoidów
Karotenoidy odgrywają kluczową rolę w fotosyntezie, absorbowując promieniowanie świetlne (głównie niebieskie i fioletowe) i przekazując energię chlorofilowi. Chronią także przed fotooksydacją, zwłaszcza nienasyconych kwasów tłuszczowych w chloroplastach. Ich obecność jest mniej widoczna w liściach, gdzie dominują chlorofile, ale staje się wyraźna jesienią, gdy chlorofile się rozkładają.
Występowanie karotenoidów w roślinach
- Zielone części roślin: liście i łodygi (razem z chlorofilem)
- Liście etiolowane: zawierają głównie ksantofile
- Liście jesienne: karotenoidy uwidaczniają się po degradacji chlorofilu
- Kwiaty: występują w roślinach jednoliściennych i dwuliściennych
- Owoce i ziarna
- Korzenie takich roślin jak marchew, burak czy bataty
Źródła karotenoidów w diecie
Karotenoidy są głównie obecne w żółto- i czerwono zabarwionych warzywach oraz ciemnozielonych warzywach liściastych. Najbogatsze naturalne źródła karotenoidów (w μg/100 g) to:
- Marchew: 9000
- Słodkie ziemniaki: 9000
- Dynia: 8000
- Pietruszka naciowa: 5410
- Jarmuż: 5350
- Szpinak: 4200
- Papryka: 3150
- Morele: 1500
- Brokuł: 920
- Pomidory: 420
Aktywność biologiczna karotenoidów
Karotenoidy pełnią istotne funkcje biologiczne, w tym jako przeciwutleniacze, co przyczynia się do ochrony organizmu przed szkodliwymi skutkami reaktywnych form tlenu.
