Karneades z Cyreny

Karneades z Cyreny

Karneades z Cyreny (ok. 214 p.n.e. – ok. 129 p.n.e.) był filozofem, który odegrał istotną rolę w rozwoju sceptycyzmu i był scholarchą Akademii Platońskiej od 156 p.n.e. aż do swojej śmierci.

Życiorys

Urodził się w Cyrenie, a swoje studia kontynuował w Atenach, gdzie uczył się zarówno w Akademii, jak i w Szkole Stoi u Diogenesa z Babilonu. Karneades został scholarchą Akademii w 155 p.n.e. Jako nauczyciel nie prowadził pisemnych wykładów, lecz uczył poprzez dialogi, które były notowane przez jego ucznia Kleitomachosa.

Karneades zdobył obywatelstwo ateńskie i brał udział w poselstwie do Rzymu, które miało na celu negocjacje dotyczące odszkodowania dla Oropos. Podczas swojego pobytu w Rzymie wygłosił dwie mowy, w których argumentował zarówno za, jak i przeciw sprawiedliwości, co wzbudziło kontrowersje wśród Rzymian.

Poglądy

Karneades zreformował sceptycyzm, dzieląc rzeczy na subiektywnie jawne i niejawne. Uważał, że każdy człowiek ma prawo wierzyć w to, co mu się wydaje. Jego retoryka opierała się na równoważeniu argumentów za i przeciw, co prowadziło do wniosku, że nie ma absolutnych kryteriów prawdy, jak postulowali dogmatycy.

Wprowadził teorię sądów prawdopodobnych, która składa się z trzech rodzajów:

• prawdopodobne
• prawdopodobne i niezaprzeczone
• prawdopodobne, niezaprzeczone i sprawdzone

Karneades sugerował, że w codziennym życiu należy działać w oparciu o te sądy, co miało kluczowe znaczenie dla podejmowania decyzji.

Inne

Karneades uczestniczył również w sporach dotyczących determinizmu, argumentując, że logika dwuwartościowa i wolność woli mogą współistnieć. Krytykował stoików, twierdząc, że ich koncepcje nie są logicznie spójne.

Znaczenie

Karneades zajmuje szczególne miejsce w historii myśli, podkreślając, że pewność wiedzy jest niemożliwa do osiągnięcia, a jednocześnie przyznając wartość dobrze uzasadnionym przekonaniom. Jego teoria sądów prawdopodobnych stanowiła fundament dla późniejszej metodologii naukowej.

Bibliografia

• Adam Krokiewicz, Zarys filozofii greckiej
• Stefan Swieżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej
• Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, T. 1