Karelia – Kraina Historyczna
Karelia (fin. Karjala) to historyczna kraina w północno-wschodniej Europie, położona pomiędzy morzami Bałtyckim a Białym, zamieszkiwana przez lud Karelów. Obecnie większość jej terytoriów znajduje się w Rosji, z mniejszymi obszarami w Finlandii.
Geografia
W skład historycznych ziem Karelii wchodzą:
- Republika Karelii – autonomiczna republika w Federacji Rosyjskiej, zajmująca ponad 80% terytorium Karelii.
- Przesmyk Karelski – historycznie ważny obszar, obecnie część obwodu leningradzkiego w Rosji.
- Fińska Karelia – tereny w Finlandii, w tym Karelia Północna i Południowa.
Republika Karelii
Republika Karelii, z powierzchnią 180,5 tys. km², liczy około 703 tysięcy mieszkańców (dane z 2005 r.), z dominującą grupą Rosjan (76,6%) oraz Karelów (9,2%). Główne miasta to Pietrozawodsk, Kondopoga, Siegieża i Kostomuksza.
Przesmyk Karelski
Przesmyk Karelski, wąski pas lądu między Morzem Bałtyckim a jeziorem Ładoga, był kluczowy dla dostępu Karelii do Bałtyku. Po zajęciu tych ziem przez Szwecję w XVII wieku, większość Karelów emigrowała, a ich miejsce zajęli osadnicy fińscy i później Rosjanie.
Fińska Karelia
Fińska Karelia to obszar przylegający do rosyjskiej Karelii, będący przedmiotem rywalizacji między Szwecją a Rosją. Miejscowa ludność, w tym Karelów i Finów, miała różne wyznania, co wpłynęło na powstanie podziałów narodowych. Obecnie największymi miastami w tym regionie są Lappeenranta i Joensuu.
Ludność
Obecnie Karelowie stanowią niewielką mniejszość w Karelii, a ich liczba systematycznie malała, głównie z powodu osadnictwa Rosjan i wynaradawiania.
Historia
Osadnictwo w Karelii zaczęło się w IX-VIII tys. p.n.e. z dominacją plemion ugrofińskich. W średniowieczu Karelia stała się częścią Nowogrodu, a jej kultura była pod wpływem słowiańskim. W XV wieku większość Karelii przeszła pod kontrolę Rosji, podczas gdy zachodnie tereny pozostały w rękach szwedzkich.
XX wiek
Po I wojnie światowej Finlandia uzyskała niepodległość, co doprowadziło do napięć z ZSRR. W 1939 roku ZSRR zaatakowało Finlandię, co skutkowało utratą części terytoriów fińskich, w tym Przesmyku Karelskiego. Większość ludności tych obszarów musiała się przemieścić w nowe granice Finlandii.
Miasta
Na terenie historycznej Karelii znajdują się liczne miasta, z których wiele ma znaczenie kulturowe i historyczne.
