Józef Zadzierski

Józef Zadzierski

Józef Zadzierski, ps. Wołyniak, Zawisza (1923–1946), był żołnierzem Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” oraz członkiem Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW). Dowodził oddziałem partyzanckim w walce z okupantem niemieckim oraz później z władzą komunistyczną.

Życiorys

Lata 1923–1939

Urodził się 5 września 1923 roku w Kostopolu. Po edukacji w lwowskim Korpusie Kadetów przeniósł się do Warszawy. W 1939 roku, po wybuchu wojny, walczył jako zwiadowca w Samodzielnej Grupie Operacyjnej „Polesie”. Po bitwie pod Kockiem trafił do niewoli, jednak szybko został uwolniony.

Lata 1939–1944

Od 1939 roku działał w konspiracji. Ukończył maturę i podchorążówkę, a następnie dołączył do oddziału „Bolesława”. Po zagrożeniu dekonspiracją przeniósł się do Okręgu Rzeszów, gdzie brał udział w potyczkach z niemieckimi i ukraińskimi siłami. Po klęsce pod Grabą zorganizował oddział dyspozycyjny NOW i przeprowadził szereg akcji zbrojnych, likwidując m.in. posterunki policji ukraińskiej.

Lata 1944–1946

Po wojnie, w lipcu 1944 roku, zorganizował milicję w Leżajsku. Został aresztowany przez NKWD, ale udało mu się uciec. Po powrocie założył oddział, który walczył z władzą komunistyczną i UPA, a jego liczebność wzrosła do około 200 żołnierzy. Pod jego dowództwem przeprowadzono wiele akcji, także pacyfikacje ukraińskich wsi, które były odwetem za ataki UPA.

W 1946 roku Zadzierski, będąc pod presją, popełnił samobójstwo. Pochowany w Tarnawcu, gdzie w 1997 roku odsłonięto jego pomnik.

Wnioski i dziedzictwo

Postać Józefa Zadzierskiego jest kontrowersyjna. Z jednej strony był dowódcą walczącym o polskość w trudnych czasach, z drugiej strony jego działania były związane z przemocą wobec Ukraińców. Jego życie i działalność były wielokrotnie analizowane w literaturze i artykułach historycznych, a także upamiętniane w pomnikach.

Bibliografia

• Mirecki Kazimierz, Narodowa Organizacja Wojskowa w Centralnym Okręgu Przemysłowym. Wojna i konspiracja, 1988.
• Garbacz Dionizy, „Wołyniak”. Legenda prawdziwa, 1997.
• Hampel Józef, Lata okupacji niemieckiej na Leżajszczyźnie, 2003.