Johann Gottlieb Fichte
Johann Gottlieb Fichte (1762-1814) był jednym z kluczowych filozofów niemieckiego klasycznego idealizmu, obok Friedricha Schellinga i Georga Hegla.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Fichte urodził się w Rammenau w Saksonii. Dzięki wsparciu lokalnego arystokraty uzyskał edukację w renomowanej szkole Pforta, a następnie studiował na Uniwersytecie w Jenie i Lipsku. Z powodu trudności finansowych przerwał studia w 1784 roku, a następnie pracował jako nauczyciel w Szwajcarii i Lipsku, gdzie zetknął się z myślą Immanuela Kanta.
Fichte zafascynował się filozofią Kanta, co skłoniło go do napisania „Próby krytyki wszelkiego objawienia”, która przyniosła mu uznanie, jednak została wydana anonimowo. W 1793 roku pracował jako nauczyciel w Gdańsku, gdzie opublikował artykuły broniące rewolucji francuskiej, co przysporzyło mu reputacji „jakobina”.
Okres jenajski (1794–1799)
W 1794 roku Fichte został profesorem filozofii w Jenie. W tym czasie opracował kluczowe zasady swojego systemu filozoficznego, które przedstawił w „Teorii wiedzy”. Jego kontrowersyjny artykuł z 1798 roku na temat religii wywołał „spór o ateizm”, co doprowadziło do jego rezygnacji z uniwersytetu w 1799 roku.
Okres berliński (1799–1814)
Po przeniesieniu się do Berlina, Fichte publikował teksty polityczne i filozoficzne, w tym „Mowy do narodu niemieckiego”, w których podkreślał misję Niemców. W 1810 roku został dyrektorem wydziału filozofii Uniwersytetu Berlińskiego, a w 1811 roku rektorem.
Poglądy
Fichte badał relację między wolnością podmiotu a prawami fizycznymi. W „Teorii wiedzy” odrzucił istnienie rzeczywistości niezależnej od poznającego podmiotu, proponując, że filozofia powinna być zastąpiona teorią wiedzy, mającą na celu uzasadnienie jedności poznania teoretycznego i praktycznego.
Prace w języku polskim
- Powołanie człowieka, PWN, 1956
- Zamknięte państwo handlowe i inne pisma, Aletheia, 1996
- Teoria wiedzy: wybór pism, PWN, 1996
- Filozofia wolnomularza, Książka i Prasa, 2004
- Kilka wykładów o powołaniu uczonego, Wydawnictwo UMK, 2012
Ważniejsze opracowania
- Zbigniew Kuderowicz, Fichte, Wiedza Powszechna, 1963
- Marek J. Siemek, Teoria Wiedzy jako system filozofii transcendentalnej, PWN, 1996
- Frederick Copleston, Historia filozofii, t. 7, 2006
