Języki retoromańskie
Języki retoromańskie to grupa języków romańskich, z użyciem około 700 tys. osób, głównie Retoromanów z rejonu Udine oraz Alp w Włoszech i Szwajcarii. W przeszłości dialekty te były traktowane jako lokalne odmiany jednego języka, jednakże w wyniku działań na rzecz standaryzacji oraz ochrony mniejszości językowych, wyłoniły się trzy odrębne języki standardowe:
- Romansz – używany w Szwajcarii, głównie w kantonie Gryzonia.
- Ladyński – występujący w centralnych Dolomitach, w Tyrolu Południowym i prowincji Belluno.
- Furlański (friulski) – używany w regionie Friuli-Wenecja Julijska we Włoszech.
Istnieją dwie główne teorie dotyczące pokrewieństwa między tymi językami. Pierwsza sugeruje, że mają one wspólne pochodzenie z jednego języka retoromańskiego. Druga teoria postuluje, że rozwijały się one niezależnie, a ich podobieństwa wynikają z zachowania cech starych dialektów północnowłoskich.
Mimo że liczba osób posługujących się językami retoromańskimi maleje, romansz pozostaje jednym z języków urzędowych Szwajcarii, obok francuskiego, niemieckiego i włoskiego. Ladyński oraz furlański uzyskały oficjalne uznanie w Włoszech, a Friulowie cieszą się autonomią w swoim regionie.
