Język Kryzyjski
Język kryzyjski (КърыцIаь мез) jest językiem Kryzów, mieszkańców północnej części Azerbejdżanu. Należy do grupy północno-wschodnich języków kaukaskich, w podgrupie dagestańskiej. Zgodnie z danymi z 2007 roku, posługuje się nim od 5 do 8 tysięcy osób. Użytkownicy języka zamieszkują m.in. miejscowość Kryz oraz inne obszary w Azerbejdżanie.
Nazwa języka pochodzi od największej wsi, w której żyją jego użytkownicy. Kryzyjski jest genetycznie spokrewniony z językiem buduchyjskim. Charakteryzuje się bogatym wokalizmem oraz ograniczonym użyciem spółgłosek abruptywnych.
Dialekty
W ramach języka kryzyjskiego wyróżnia się trzy główne dialekty:
- Kryzyjski
- Chaputlijski
- Dżekijski
Oprócz tych dialektów istnieją także lokalne gwary. Choć różnice między dialektami są znaczące, nie uniemożliwiają one komunikacji między ich użytkownikami. Dialekty chaputlijski i dżekijski były kiedyś uważane za odrębne języki, ale obecnie uznawane są za dialekty kryzyjskie.
Stan i Użycie Języka
Język kryzyjski nie ma wykształconego piśmiennictwa i jest uznawany za zagrożony wymarciem. Używany jest głównie w sytuacjach nieformalnych, w rodzinie oraz wśród przyjaciół. W edukacji oraz komunikacji międzyregionalnej dominuje język azerski, który pełni także rolę języka literackiego. W niektórych wsiach kryzyjski został przekształcony pod wpływem azerskiego, jednak w górskich miejscowościach użytkownicy wciąż preferują język kryzyjski, zwłaszcza wśród starszych pokoleń.
Podsumowanie
Język kryzyjski jest istotnym elementem kultury Kryzów, mimo że jego przyszłość stoi pod znakiem zapytania z powodu wpływów języka azerskiego oraz ograniczonego użycia w formalnych kontekstach. Jego dialekty, chociaż różne, nadal pozwalają na komunikację w społeczności kryzyjskiej.
