Język irlandzki
Język irlandzki, znany również jako iryjski, jest językiem goidelskim z grupy języków celtyckich, będącym narodowym językiem Irlandczyków. Jest językiem urzędowym Republiki Irlandii, obok angielskiego. W 2011 roku około 1,77 miliona osób zadeklarowało, że zna ten język, jednak na co dzień używa go tylko około 77 tysięcy ludzi.
Historia języka
Historia języka irlandzkiego sięga 2500 lat. Najstarsze zapisy pochodzą z V wieku i były pisane w piśmie ogamicznym. Język staroirlandzki, który rozwijał się od VII wieku, był językiem literackim, jednak do X wieku przestał być używany w codziennym życiu.
Od XVII wieku, w wyniku angielskiej dominacji, język irlandzki zaczął zanikać. W XIX wieku był postrzegany jako język ubogich, co przyczyniło się do jego dalszego spadku. Dopiero w końcu XIX wieku język irlandzki zyskał na znaczeniu dzięki działaniom propagującym jego użycie, co zintensyfikowało się po uzyskaniu przez Irlandię niepodległości w 1922 roku. W 1998 roku język irlandzki stał się językiem urzędowym w Irlandii Północnej.
Obecna sytuacja
Język irlandzki jest nauczany w szkołach, a wiele osób deklaruje podstawową znajomość. W Irlandii dostępne są media, takie jak kanał telewizyjny TG4, nadający programy w języku irlandzkim. Mimo to, codzienne użycie języka jest niskie, co jest wynikiem zaniedbań ze strony wcześniejszych rządów. W ostatnich latach podjęto jednak działania na rzecz jego ochrony i rozwoju.
Znajomość języka irlandzkiego jest wymagana w niektórych zawodach, takich jak policja czy edukacja.
Dialekty
Język irlandzki dzieli się na trzy główne dialekty:
- Dialekt munsterski
- Dialekt Connacht
- Dialekt ulsterski
Czwarty dialekt, leinsterski, wymarł na początku XX wieku. Standardowa forma literacka, opracowana w latach 50. XX wieku, opiera się głównie na dialekcie Connacht.
Przykłady różnic międzydialektalnych
Zwrot „jak się masz” w różnych dialektach:
- Dialekt ulsterski: Cad é mar atá tú?
- Dialekt Connacht: Cén chaoi a bhfuil tú?
- Dialekt munsterski: Conas taoi? lub Conas tánn tú?
- Forma standardowa: Conas atá tú?
