Język aramejski

Język aramejski

Język aramejski (aram. ܐܪܡܝܐ) należy do grupy semickiej i był używany na Bliskim Wschodzie od II tysiąclecia p.n.e. do współczesności. Początkowo posługiwali się nim tylko Aramejczycy, jednak w I tysiącleciu p.n.e. zyskał status lingua franca regionu, głównie dzięki asyryjskim władcom oraz adaptacji pisma fenickiego.

Historia

W połowie VIII w. p.n.e. aramejski stał się drugim oficjalnym językiem Asyrii, a około 500 r. p.n.e. Persowie przyjęli go jako powszechnie zrozumiały w swoim imperium. Do końca I tysiąclecia p.n.e. aramejski dominował w mowie i piśmie w regionie, a inne języki, takie jak hebrajski czy akadyjski, traciły na znaczeniu.

Na terenie Izraela aramejski miał swoje dialekty: galilejski i judejski, różniące się ze względu na religijne podziały. Jezus Chrystus i jego uczniowie posługiwali się tym językiem. Fragmenty Starego Testamentu są zapisane po aramejsku, a aramejski wpłynął także na hebrajski biblijny.

Dominację aramejskiego zakończyły podboje arabskie, które wprowadziły język arabski jako nową lingua franca.

Etapy rozwoju

Rozwój języka aramejskiego podzielony jest na etapy, według J.A. Fitzmyera:

• Staroaramejski (925−700 r. p.n.e.) – używany w inskrypcjach i graffiti w północnej Syrii i Mezopotamii.
• Aramejski oficjalny (700−200 r. p.n.e.) – ujednolicony i szeroko rozpowszechniony, zawierał dokumenty literackie i inskrypcyjne.
• Średnioaramejski (200 r. p.n.e. − 200 r. n.e.) – podzielony na odmiany palestyńską i syryjską.
• Późnoaramejski (200−700 r. n.e.) – dzieli się na grupy wschodnią i zachodnią.
• Dialekty nowoaramejskie – istnieją od XVI wieku i są używane w niektórych rejonach Syrii, Iranu i Iraku.

Cechy językowe

Aramejski, używany przez trzy tysiące lat, ma różne cechy, takie jak:

• Zmiana n w r w porównaniu do innych języków semickich.
• Wypadanie początkowego alef w słowie oznaczającym „jeden”.
• Rodzajnik określony w formie sufigowanej (א).

Pismo

W starożytności aramejski zapisywano alfabetem aramejskim. Współczesne dialekty nowoaramejskie korzystają z pisma syryjskiego lub hebrajskiego. W latach 30. XX wieku w ZSRR próbowano zapisać jeden z dialektów nowoaramejskich pismem łacińskim.