Jean-Paul Sartre: Życie i Działalność
Jean-Paul Sartre (1905-1980) był francuskim powieściopisarzem, dramaturgiem, eseistą i filozofem, znanym jako czołowy przedstawiciel egzystencjalizmu ateistycznego. Otrzymał Nagrodę Nobla w 1964 roku, jednak odmówił jej przyjęcia. W późniejszych latach życia Sartre przeszedł od egzystencjalizmu do socjologii marksistowskiej, starając się połączyć te dwa nurty w dziele Critique de la raison dialectique (1960).
Wczesne życie i edukacja
Sartre urodził się w Paryżu, a jego matka wychowywała go w atmosferze przesadnego uwielbienia, co wpłynęło na jego osobowość. Uczęszczał do prestiżowej École normale supérieure, gdzie poznał Simone de Beauvoir, z którą nawiązał bliską relację. Po nieudanym starcie w konkursie filozoficznym rozpoczął służbę wojskową, a następnie pracował jako nauczyciel.
Działalność pisarska
Debiutował powieścią Mdłości w 1938 roku, która przyniosła mu uznanie. Po wojnie zaangażował się w ruch oporu i pisał sztuki teatralne, takie jak Muchy i Przy drzwiach zamkniętych. W 1945 roku założył gazetę Les Temps modernes, promującą egzystencjalizm.
Filozofia i polityka
Sartre był orędownikiem egzystencjalizmu, podkreślając, że „istnienie poprzedza istotę”. Jego najważniejsze dzieło, Byt i nicość, eksploruje ontologię i fenomenologię. Sartre odrzucał ideę podświadomości, twierdził, że wybór jest tożsamy ze świadomością, a jego koncepcja złej wiary opisuje ucieczkę ludzi od odpowiedzialności za swoje wybory.
Zaangażowanie polityczne
Sartre był aktywnym krytykiem imperializmu i wspierał ruchy wyzwoleńcze, w tym rewolucję algierską. Jego relacje z ZSRR były kontrowersyjne – początkowo wspierał ten reżim, co prowadziło do konfliktów, szczególnie z Albertem Camusem. Sartre sprzeciwiał się interwencji radzieckiej w Czechosłowacji oraz krytykował nadużycia Fidela Castro na Kubie.
Odmowa Nagrody Nobla i późniejsze życie
W 1964 roku Sartre odmówił przyjęcia Nagrody Nobla, twierdząc, że żaden człowiek nie powinien być „uwieczniony” za życia. W ostatnich latach życia kontynuował działalność polityczną i społeczną, angażując się w różne ruchy, w tym feministyczne i antywojenne. Zmarł w 1980 roku, pozostawiając po sobie bogate dziedzictwo literackie i filozoficzne.
Dzieła
- Mdłości (1938)
- Byt i nicość (1943)
- Krytyka dialektycznego rozumu (1960)
- Słowa (1964)
