Tytuł jarla w Skandynawii
Tytuł jarl (starnord. iarl) był używany w średniowiecznej Skandynawii i odnosił się do wodzów oraz powierników króla, a także niezależnych władców mniejszych terytoriów. Początkowo oznaczał osobę możną lub potężną, później symbolizował namiestnika królewskiego. Tytuł był najbardziej rozpowszechniony w Norwegii i na Orkadach, a w Anglii przekształcił się w tytuł earl.
Etymologia
Pochodzenie słowa jarl nie jest do końca poznane. Jedna z teorii sugeruje związek z plemieniem Herulów, które w VI wieku osiedliło się w dzisiejszej Szwecji. W języku proto-nordyjskim nazywano ich erilar, co jest bliskie słowom jarl i earl. Z uwagi na ich umiejętności wojenne, termin ten zaczęto stosować w kontekście rangi lub wysokiego stanowiska. W islandzkich sagach jarlowie często przedstawiani byli jako wodzowie armii królewskiej.
Rozwój tytułu jarla
Największą popularność tytuł jarla zyskał w Norwegii między IX a XI wiekiem, gdzie najsilniejsi jarlowie sprawowali władzę z siedzibą w Lade, koło Trondheim. Tytuł był dziedziczony, a później przyznawany bliskim krewnym króla. Jarlowie składali przysięgę wierności, a w zamian otrzymywali miecz, sztandar oraz możliwość posiadania sześciu ludzi do pobierania danin. W przypadku przestępstw musieli ponosić podwójną karę, co obejmowało zadośćuczynienie dla poszkodowanego oraz dla króla.
W Szwecji jarlowie pełnili rolę lokalnych wodzów lub wicekrólów, zarządzających historycznymi prowincjami, takimi jak Västergötland czy Östergötland. W XII wieku tytuł zaczął zanikać, a w XIII wieku całkowicie zniknął. Na Islandii jedynym jarlem był Gizzur Þorvaldsson, który otrzymał tytuł od króla Haakona w 1258 roku. Na Wyspach Owczych, Szetlandach i Grenlandii tytuł ten nie był stosowany.
Najdłużej tytuł jarla przetrwał na Orkadach, gdzie był dziedziczny. Jarlowie uznawali zwierzchnictwo Norwegii, ale cieszyli się dużą niezależnością. Po przejęciu Orkadów przez Szkocję w 1469 roku, tytuł zaczął zanikać.
Kategorie
- Historia Danii
- Historia Norwegii
- Historia Szwecji
- Wikingowie
- Prawo w średniowieczu
- Tytuły
