Jan III Waza
Jan III Waza (20 grudnia 1537 – 17/27 listopada 1592) był księciem Finlandii (1556-1563) oraz królem Szwecji (1569-1592). Od 1581 pełnił również funkcję wielkiego księcia Finlandii.
Życiorys
Jan III był synem Gustawa I Wazy i Małgorzaty Leijonhufvud, wyznawcą protestantyzmu. Poślubił Katarzynę Jagiellonkę w 1562 roku, co spotkało się z oporem jego brata, króla Eryka XIV, który uznał ten związek za zdradę. W 1563 roku Eryk uwięził Jana i Katarzynę na zamku Gripsholm, ale w 1567 roku zostali uwolnieni przez Radę Królestwa. Po obaleniu Eryka XIV, Jan objął tron szwedzki.
W 1570 roku zakończył wojnę z Danią pokojem w Szczecinie, a w latach 1572-1583 toczył walki z Rosją, zdobywając m.in. Narwę. Jan III brał udział w elekcjach polskich w 1573 i 1575 roku, a w 1587 zgodził się na elekcję swojego syna Zygmunta na tron Polski. Był intelektualistą, interesującym się teologią i historią, dążącym do zbliżenia luteranizmu do katolicyzmu. Pod wpływem żony sprowadził jezuitów do Szwecji oraz wprowadził nową liturgię w 1576 roku.
Po śmierci Katarzyny, Jan ożenił się z Gunnillą, z którą miał syna Jana, urodzonego w 1589 roku. Mimo prób przekonania Polaków do walki przeciwko Moskwie, jego plany spotkały się z oporem arystokratycznej Rady Królestwa. W obliczu choroby Jan przywrócił do władzy odtrąconych arystokratów, wymuszając na nich przyrzeczenie, iż nie dopuszczą Karola Sudermańskiego do rządów po jego śmierci.
Jego dewizą było „Deus protector noster” (Bóg jest naszym obrońcą). Po jego zgonie odbył się zjazd w Uppsali, który zniósł wprowadzone przez niego zmiany liturgiczne i ogłosił protestancki charakter Szwecji.
Bibliografia
- Larsson L.-O., Arvet Efter Gustav Vasa: En Berattelse Om Fyra Kungar Och Ett Rike, Wydawnictwo „Prisma”, Stockholm 2005.
- Ericsson L., Johan III: En Biografi, Wydawnictwo „Historiska Media”, Stockholm 2004.
- Praca zbiorowa: Svenskt biografiskt handlexikon, Wydawnictwo „Albert Bonniers Förlag”, Sztokholm 1906.
- Praca zbiorowa: Nordisk familjebok, Wydawnictwo „Nordisk familjeboks förlags aktiebolag”, Sztokholm 1910.
