Jan Gajda – Działacz społeczny i artysta
Jan Gajda (1827-1911) był polskim działaczem społecznym, poetą i malarzem. Urodził się w Ciasnej, a po stracie rodziców wychowywał się u krewnego, nauczyciela w Kochanowicach. Swoją edukację rozpoczął w szkole elementarnej w Lubecku, a następnie kontynuował naukę w Kluczborku, gdzie uczył się zawodu malarza pokojowego.
Klub Niedzielny i działalność społeczna
W 1848 roku Gajda założył pierwszy Klub Niedzielny w swojej rodzinnej okolicy, który obejmował bibliotekę, czytelnię i scenę amatorską. Wprowadził również pierwszą Chłopską Kasę Pożyczkową. W 1849 roku, w polskojęzycznym „Dzienniku Górnośląskim”, opublikował „Odezwę do ludu górno-szląskiego”, w której nawoływał do założenia Ligi Śląskiej, mającej na celu wspieranie narodowości szląskiej. Niestety, Liga nigdy nie powstała.
Relacje z artystami i dalsze życie
Jan Gajda był mentorem dla Konstantego Damrota, wprowadzając go w świat literatury polskiej i sztuki. Po pewnym czasie mieszkał w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów), a od około 1862 roku osiedlił się na stałe w Żorach. Tam założył „Kółko” (lub Koło Polskie), gdzie prowadził odczyty swoich wierszy oraz organizował spotkania oświatowe.
Sztuka i dziedzictwo
Gajda zajmował się także malowaniem kościołów, szczególnie w powiatach pszczyńskim i rybnickim. Tłumaczył również scenariusze teatralne z niemieckiego na polski. W 1899 roku, podczas wizyty w Lubecku, wykonał polichromię w tamtejszym kościele.
Jan Gajda zmarł 8 października 1911 roku w Żorach. Niestety, jego grób nie zachował się do dzisiejszych czasów.
