Jan Dembowski (26 grudnia 1889 – 22 września 1963) był polskim biologiem, zoopsychologiem oraz ważną postacią w polskiej nauce i polityce. Pełnił funkcje prezesa Polskiej Akademii Nauk oraz marszałka Sejmu I kadencji. Był również członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.
Życiorys
Jan Dembowski urodził się w Petersburgu w rodzinie inteligenckiej. W latach 1907–1912 studiował na Uniwersytecie Petersburskim, a po ukończeniu studiów pracował w Zakładzie Zoologii Bezkręgowców. W 1918 roku osiedlił się w Warszawie, gdzie podjął pracę w Instytucie Nenckiego. Uzyskał doktorat i habilitację z zoologii, a także był profesorem Wolnej Wszechnicy Polskiej. Jego badania koncentrowały się na fizjologii pierwotniaków, psychologii zwierząt oraz zagadnieniach związanych z genetyką i ewolucjonizmem.
Dembowski był aktywnym członkiem wielu organizacji naukowych, w tym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika. W latach 1952–1957 był marszałkiem Sejmu i zastępcą przewodniczącego Rady Państwa.
Zmarł w Warszawie i został pochowany z honorami państwowymi na cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Działalność publicystyczna
Dembowski był również popularyzatorem nauki i autorem wielu publikacji, w tym:
- Historia naturalna jednego pierwotniaka (1924)
- Szkice biologiczne (1927)
- Psychologia zwierząt (1946)
- Okiem biologa (1968)
Ordery i odznaczenia
Otrzymał liczne odznaczenia, w tym:
- Order Budowniczych Polski Ludowej (1954)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1951)
- Złoty Krzyż Zasługi (1946)
Nagrody
Był laureatem Nagrody Państwowej I stopnia, którą otrzymał w 1949 i 1955 roku za całokształt pracy naukowej.
Podsumowanie
Jan Dembowski pozostawił znaczący ślad w polskiej nauce i polityce. Jego prace naukowe oraz działalność polityczna miały wpływ na rozwój biologii w Polsce, a także na kształtowanie polityki naukowej w okresie PRL.
