Jakub Karol Parnas
Jakub Karol Parnas (1884-1949) był polskim chemikiem, uważanym za pioniera biochemii w Polsce i twórcę lwowskiej szkoły biochemicznej. Urodził się w Mokrzanach, a swoje wykształcenie zdobył w Lwowie, Berlinie i Strasburgu.
Życiorys
Po ukończeniu Technische Hochschule w Berlinie w 1904 roku, Parnas pracował w laboratorium Richarda Willstättera w Zurychu, gdzie wyizolował trzeci izomer naftochinonu. W 1906 uzyskał doktorat na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium.
W latach 1907-1913 był asystentem w Strasburgu, a po habilitacji w 1913 roku wykładał na uniwersytecie w Strasburgu. W 1916 roku kierował Zakładem Chemii Fizjologicznej na Uniwersytecie Warszawskim. W 1919 roku wstąpił do Wojska Polskiego i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej.
Po wojnie osiedlił się we Lwowie, gdzie był profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza. W 1937 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa uniwersytetu ateńskiego. Po agresji ZSRR na Polskę w 1939 roku współpracował z władzami sowieckimi.
Po wojnie Parnas osiedlił się w Moskwie, gdzie kierował Wydziałem Chemii i Fizjologii Akademii Nauk Medycznych ZSRR. W 1942 roku otrzymał Nagrodę Stalinowską za badania nad chemizmem mięśni. Zmarł 29 stycznia 1949 roku w Moskwie, prawdopodobnie w wyniku aresztowania przez MGB.
Osiągnięcia naukowe
Parnas był twórcą lwowskiej szkoły biochemicznej i autorem wielu ważnych prac naukowych. Jego badania koncentrowały się na metabolizmie mięśni, w tym odkryciu fosforolizy glikogenu. Wprowadził metody izotopowe w biochemii, co pozwoliło na szczegółowe badania procesów chemicznych w mięśniach.
Opublikował 130 prac doświadczalnych oraz 46 prac przeglądowych, w tym podręcznik „Chemia Fizjologiczna” (1922). Jego nazwisko figuruje w nazwie schematu EMP, który opisuje przemiany związków fosforowych w mięśniach.
Rodzina
Parnas był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Raissa, z którą miał dwoje dzieci. Po rozwodzie ożenił się z Renatą Taubenhaus, z którą miał dwoje dzieci, w tym syna Jana Oskara, uczestnika bitwy o Monte Cassino.
Odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1946)
Rehabilitacja i dziedzictwo
Po śmierci Parnasa jego nazwisko było przez wiele lat w ZSRR zakazane, a rehabilitacja nastąpiła dopiero w 1960 roku. Uznawany jest za jednego z czołowych biochemików XX wieku, którego prace miały znaczący wpływ na rozwój tej dziedziny nauki.
