Irracjonalizm – definicja i kontekst
Irracjonalizm to filozoficzne podejście, które zakłada, że rzeczywistości nie można poznać w sposób racjonalny. Proponuje ono, że największą wartość mają metody poznawcze, które nie opierają się na rozumie.
Historyczne tło irracjonalizmu
Jest to postawa szczególnie charakterystyczna dla epok romantyzmu i modernizmu. Filozof Henri Bergson podkreślał, że człowiek dysponuje dwiema zdolnościami poznawczymi: intelektem oraz intuicją, przy czym intuicję uważał za ważniejszą.
Irracjonalizm w opozycji do innych nurtów
Irracjonalizm kontrastuje z racjonalizmem oraz antyirracjonalizmem, podkreślając wartość zjawisk, które są intersubiektywne i niekoniecznie potwierdzane doświadczalnie. Wspólnie z rozwojem myśli irracjonalnej pojawiło się również współczesne użycie terminu „irracjonalny”, które często oznacza coś bezsensownego lub głupiego.
Przykłady szkół i filozofów irracjonalnych
- Orfizm
- Pitagoras i Pitagorejczycy
- Plotyn i Neoplatonizm
- Blaise Pascal
- Adam Smith
- Jean-Jacques Rousseau
- Arthur Schopenhauer
- Søren Kierkegaard
- Martin Heidegger
- Friedrich Nietzsche
Irracjonalizm, poprzez swoje różnorodne ujęcia i interpretacje, pozostaje istotnym kierunkiem w historii myśli filozoficznej, wpływając na wiele dziedzin, w tym psychologię i sztukę.
