Iperyty
Iperyty to grupa bojowych środków trujących o działaniu parzącym, które po raz pierwszy zastosowano w 1917 roku przez Niemców w Ypres. Najbardziej znanym przedstawicielem tej grupy jest iperyt siarkowy, znany również jako gaz musztardowy.
Iperyty są zbudowane z heteroatomów, takich jak siarka lub azot, podstawionych grupami 2-chloroetylowymi. Wywołują one poważne uszkodzenia skóry, prowadząc do pęcherzy i trudno gojących się ran, a także do uszkodzeń dróg oddechowych, co może skutkować śmiercią. Opary iperytu mogą powodować ślepotę, a ciecz w postaci iperytu prowadzi do nieodwracalnej utraty wzroku. W przypadku rozległych poparzeń występuje działanie ogólnotrujące organizm.
Aby chronić się przed iperytem, stosuje się maski przeciwgazowe oraz ochronne kombinezony wykonane z materiałów odpornych na działanie tego związku. Najskuteczniejszymi środkami do odkażania są roztwory chlorujące, takie jak chloramina, w rozpuszczalnikach organicznych, ponieważ wodne roztwory są mniej skuteczne z powodu słabej rozpuszczalności iperytu w wodzie.
Rodzaje iperytów
- Iperyt siarkowy – sulfid bis(2-chloroetylu), znany jako gaz musztardowy.
- Iperyty azotowe – chlorowcopochodne amin alifatycznych, np. tris(2-chloroetylo)amina.
- Iperyt tlenowy („T”) – eter 2,2′-bis(2-chloroetylotio)dietylowy, mający toksyczność ponad trzy razy większą niż iperyt siarkowy.
- Iperyt bromowy – sulfid bis(2-bromoetylu), analog iperytu siarkowego.
- Iperyt zimowy Zajkowa – mieszanina iperytów o niższej temperaturze krzepnięcia niż iperyt siarkowy.
Przypadki użycia iperytów
Iperyty były używane w wielu konfliktach zbrojnych, w tym:
- I wojna światowa (1917) – Niemcy przeciwko Kanadyjczykom i Francuzom.
- Wielka Brytania przeciw Armii Czerwonej (1918).
- Wielka Brytania przeciwko rebeliantom w Iraku (1920).
- Hiszpania przeciwko Maroku (1923-1926).
- ZSRR przeciwko Chinom (1930).
- Polska i Niemcy w kampanii wrześniowej (1939).
- Włochy przeciwko Etiopii (1935-1940).
- Japonia przeciwko Chinom (1937-1945).
- Egipt przeciwko Północnemu Jemenowi (1963-1967).
- Irak przeciwko Iranowi oraz Kurdom (1983-1988).
Uwagi
Użycie iperytów w konfliktach zbrojnych miało tragiczne skutki dla zdrowia ludzi i środowiska.
Przypisy
Dokumentacja dotycząca użycia iperytów jest dostępna w literaturze historycznej i naukowej.
Bibliografia
- Dokumenty historyczne dotyczące I wojny światowej i późniejszych konfliktów.
Linki zewnętrzne
W celu uzyskania dodatkowych informacji, warto zapoznać się z literaturą oraz stronami internetowymi poświęconymi historii chemicznych środków bojowych.
