„`html
Insurekcja Kościuszkowska
Insurekcja kościuszkowska, znana również jako powstanie kościuszkowskie, miała miejsce w 1794 roku jako narodowe powstanie Polaków przeciwko Rosji i Prusom. Obejmowała wiele regionów, w tym Warszawę i Wilno.
Geneza
Powstanie miało swoje korzenie w klęsce wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku, która doprowadziła do okupacji Rzeczypospolitej przez wojska rosyjskie. Likwidacja Konstytucji 3 maja przez konfederację targowicką, represje polityczne oraz upadek gospodarczy przyczyniły się do wzrostu niezadowolenia społecznego. W 1793 roku doszło do II rozbioru Polski, co pogłębiło kryzys państwowy.
Sprzysiężenie przedpowstańcze
W grudniu 1792 roku na emigracji zawiązano spisek z udziałem Ignacego Potockiego, Hugo Kołłątaja i Tadeusza Kościuszki. Uznano konieczność ustanowienia dyktatury wojskowej, której przewodniczyłby Kościuszko. W skład spisku wchodzili zarówno zwolennicy reform, jak i ci, którzy dążyli do odrodzenia Rzeczypospolitej na podstawie Konstytucji 3 maja.
Próba porozumienia z Francją
W 1793 roku Kościuszko udał się do Francji z misją uzyskania wsparcia, jednak nie przyniosła ona oczekiwanych rezultatów. Po powrocie do Polski, sytuacja stała się krytyczna, co doprowadziło do wybuchu powstania.
Kalendarium powstania
- 12 marca 1794: Generał Madaliński odmówił redukcji wojska i ruszył w kierunku Krakowa.
- 24 marca 1794: W Krakowie ogłoszono akt powstania, a Kościuszko złożył przysięgę.
- 4 kwietnia 1794: Zwycięstwo pod Racławicami nad wojskami rosyjskimi.
- 17 kwietnia 1794: Wybuch insurekcji warszawskiej.
- 10 października 1794: Bitwa pod Maciejowicami, gdzie Kościuszko został wzięty do niewoli.
- 16 listopada 1794: Kapitulacja ostatnich oddziałów powstańczych w Radoszycach.
Skutki
Powstanie zakończyło się klęską, co doprowadziło do III rozbioru Polski. Mobilizacja wyniosła około 150 000 ludzi, z czego 100 000 walczyło w regularnych oddziałach. W wyniku represji około 20 000 powstańców zesłano na Syberię, a czołowi rosyjscy generałowie otrzymali dobra skonfiskowane uczestnikom powstania.
Biblioteka Załuskich, licząca 400 000 tomów, została znacznie uszczuplona w trakcie transportu do Rosji.
„`
