Instytucja totalna
Instytucja totalna to organizacja społeczna, w której zamknięta grupa osób jest formalnie kontrolowana przez personel. Koncepcja ta została wprowadzona przez Ervinga Goffmana w latach 70. XX wieku.
Definicja i cechy
Goffman definiuje instytucję totalną jako miejsce, gdzie życie dużej grupy ludzi jest formalnie zorganizowane. Wyróżnia trzy kluczowe cechy:
- Perspektywa instytucjonalna: formalne zasady regulujące życie w instytucji, jak regulaminy i kodeksy.
- Życie w grupie: wspólne wykonywanie czynności, brak indywidualnego traktowania, co może przejawiać się np. w jednolitym ubiorze.
- Zarządzanie dwuczłonowe: wyraźny podział na personel zarządzający a członków instytucji, ograniczone kontakty międzygrupowe.
Goffman zauważa, że personel instytucji stosuje różne metody kontroli, takie jak:
- Odbieranie atrybutów tożsamości, np. poprzez jednolity ubiór i nadawanie numerów.
- Kontrola środków i informacji posiadanych przez osoby w instytucji.
- Ograniczenie swobody poruszania się wewnątrz instytucji.
Osoby w takich instytucjach często tracą swoją tożsamość i są ubezwłasnowolnione.
Podział instytucji totalnych
Goffman dzieli instytucje totalne na kilka kategorii:
- Instytucje opiekuńcze, np. domy opieki dla seniorów.
- Instytucje izolujące osoby stwarzające zagrożenie, takie jak szpitale dla chorych zakaźnie.
- Placówki więzienne i obozy koncentracyjne.
- Instytucje związane z pracą, jak koszary czy szkoły z internatem.
- Miejsca „ucieczki od świata”, np. klasztory.
Krytyka
Instytucje totalne są krytykowane za swoje funkcjonowanie, które nie przystaje do współczesnych norm demokratycznych. Wskazuje się, że:
- Nie powinny ograniczać pracy i życia osób do sztywnych ram.
- Klasyfikacja instytucji, łącząca obozy koncentracyjne z szpitalami, budzi kontrowersje.
Zwolennicy koncepcji, jak Wanda Półtawska, zauważają podobieństwa w kontroli pacjentów i osób w obozach. Jednak organizacje starają się zmieniać charakter szpitali psychiatrycznych, wprowadzając społeczności terapeutyczne i regulacje prawne dotyczące praw pacjentów.
