Ikona – Wprowadzenie
Ikona, pochodząca z kultury bizantyńskiej, jest sacralnym obrazem przedstawiającym postacie świętych oraz sceny biblijne. Jej pierwowzorem były portrety grobowe z Fajum oraz wczesnochrześcijańskie malarstwo katakumbowe.
Historia
Tradycja wykonywania ikon datowana jest na czasy apostolskie, choć brak jednoznacznych dowodów na to. Najstarsze zachowane ikony pochodzą z VI wieku i znajdują się w klasztorze św. Katarzyny na Synaju. W V wieku ikony stały się przedmiotem kultu, a ich popularność wzrosła w Bizancjum oraz na obszarach pod jego wpływem.
Technika i zasady wykonania
Ikony malowane są zwykle na drewnie cedrowym lub cyprysowym, a także w technikach mozaiki i emalii. Proces ich tworzenia jest rygorystycznie określony i wymaga duchowego przygotowania malarza. Ikony ozdabiane są złotem i często werniksowane, co chroni ich powierzchnię.
Pisanie a malowanie ikon
Termin „pisanie ikon” podkreśla ich sakralny charakter. W języku greckim słowo oznacza zarówno „pisać”, jak i „malować”, co jest źródłem tego określenia.
Ikony w Polsce
W Polsce ikony powstawały głównie w XV–XVI wieku. Istnieją szkoły ikony, takie jak Policealne Studium Ikonograficzne w Bielsku Podlaskim oraz różnorodne warsztaty organizowane przez różne instytucje.
Perspektywa i barwa w ikonach
Ikony nie stosują klasycznej perspektywy, a ich kompozycje mają na celu umiejscowienie odbiorcy w centrum wydarzeń. Kolory w ikonach mają symboliczne znaczenie; na przykład:
- Złoto symbolizuje świętość
- Czerwień oznacza życie i czystość
- Biel przedstawia Boskość
Teologia ikony
Ikony są postrzegane jako święte obiekty, które mają pogłębiać życie duchowe wiernych. Ich malowanie wiąże się z modlitwą i wymaganym przygotowaniem duchowym.
Rodzaje przedstawień
Ikona Zbawiciela
Najważniejszą ikoną jest ikona Chrystusa, z różnymi typami przedstawienia, takimi jak Pantokrator czy Mandylion.
Ikona Matki Bożej
Matka Boża jest przedstawiana w różnych postawach, takich jak Hodegetria, Eleusa i Oranta.
Ikona Trójcy Świętej
Ikona Trójcy Świętej oparta jest na objawieniu Boga Abrahama, a jej przedstawienie jest często problematyczne ze względu na abstrakcyjną koncepcję Trójcy.
Restauracja ikon
Restauracja ikon stała się ważna, gdy zaczęto dostrzegać ich wartość artystyczną. Proces ten wymaga wiedzy o technikach i stylach, a także umiejętności, aby uniknąć zniszczenia.
Metody restauracji
Restauracja ikon, opisana przez S. P. Riabuszynskiego, obejmuje szereg technik, od zabezpieczenia desek po odświeżenie kolorów. Każdy etap wymaga precyzji oraz zrozumienia oryginalnych technik malarskich.
