Historia Będzina
Nazwa „Będzin” pochodzi prawdopodobnie od imienia Będa. W historii miasto nosiło różne nazwy, w tym Banden, Bondin i Bendzin.
Kalendarium historyczne
Okres prehistoryczny
- Ok. 900−500 p.n.e. – osadnictwo obronne ludności kultury łużyckiej na wzgórzu zamkowym.
Średniowiecze
- Ok. 1000 – powstanie pierwszego grodziska.
- 1241 – zniszczenie grodziska w wyniku najazdu tatarskiego.
- 1301 – pierwsza wzmianka o Będzinie jako wsi.
- 1358 – Kazimierz III Wielki nadaje Będzinowi prawa magdeburskie.
- 1364 – ukończenie budowy murów obronnych.
- 1424 – Będzin staje się siedzibą polskich zwolenników husytyzmu.
- 1453 – przywilej Kazimierza Jagiellończyka dla Żydów i zgoda na budowę synagogi.
XVI–XVIII wiek
- 1502 – potwierdzenie przywilejów przez Aleksandra Jagiellończyka.
- 1560 – niepokoje religijne między katolikami a braćmi polskimi.
Okres zaborów (1795-1918)
- 1795-1807 – Będzin pod zaborem pruskim.
- 1807 – odrodzenie samorządu miejskiego.
- 1815 – Będzin w Królestwie Polskim pod zaborem rosyjskim.
- 1918 – Będzin w niepodległej Polsce.
Żydzi w Będzinie
Żydzi zaczęli osiedlać się w Będzinie w XV wieku, a zorganizowana gmina powstała między 1564 a 1583 rokiem. W XVI wieku Żydzi uzyskali prawa równości z kupcami chrześcijańskimi. W okresie II Rzeczpospolitej społeczność żydowska liczyła 75% mieszkańców, co spadło do 45% w 1923 roku.
Holocaust
II wojna światowa przyniosła zagładę społeczności żydowskiej w Będzinie. Już we wrześniu 1939 roku miały miejsce brutalne prześladowania, a większość Żydów została deportowana do obozów koncentracyjnych. Po wojnie w mieście pozostało tylko kilkuset Żydów.
Stan ludnościowy Żydów w Będzinie
- 1787 – 250 mieszkańców
- 1827 – 527 mieszkańców
- 1910 – ok. 37 000 mieszkańców
- 1939 – ok. 25 000 mieszkańców
Przynależność państwowa
- 1358-1386 – Królestwo Polskie
- 1386-1569 – Korona Królestwa Polskiego
- 1795-1807 – Królestwo Prus
- 1918-1919 – Republika Polska
- 1919-1939 – Rzeczpospolita Polska
- 1939-1945 – Rzesza Niemiecka
- 1945-1952 – Rzeczpospolita Polska
Historia Będzina to opowieść o bogatej przeszłości, wielokulturowości oraz trudnych losach mieszkańców na przestrzeni wieków.
