Hieronim Morsztyn
Hieronim Morsztyn (ur. ok. 1581, zm. ok. 1622) był polskim poetą wczesnobarokowym, pisarzem i tłumaczem. Jego twórczość, charakteryzująca się hedonizmem i zachwytem nad światem, stanowiła nowość w polskiej poezji. Morsztyn jest także autorem pierwszej polskiej baśni magicznej, Historii uciesznej o zacnej królewnie Banialuce.
Życiorys
Informacje o życiu Morsztyna opierają się głównie na jego twórczości oraz wzmiankach w listach. Urodził się w rodzinie szlacheckiej herbu Leliwa. Jego ojciec, Florian Morsztyn, był bachmistrzem, a matka, Zuzanna Łaska, pochodziła z zamożnej rodziny arian. Po śmierci rodziców Morsztyn był wychowywany przez wuja, Samuela Łaskiego, który umożliwił mu naukę w szkole jezuickiej w Braniewie.
Po zakończeniu nauki Morsztyn osiedlił się w Krakowie, gdzie związał się z dworem Zygmunta III. W późniejszych latach przebywał w Padwie, a jego życie towarzyskie obejmowało przyjaźnie z innymi poetami. Morsztyn zmagał się z chorobą weneryczną, co miało wpływ na jego twórczość i postrzeganie świata. Zmarł około 1622 roku.
Twórczość
Morsztyn pozostawił po sobie liczne utwory, które dotarły do współczesnych w postaci odpisów. Jego pierwszym drukowanym dziełem były Theses filozoficzne, a w 1606 roku opublikował Światową rozkosz, poemat ukazujący apoteozę przyjemności, który jednocześnie ukazuje marność ziemskiego splendoru.
W 1650 roku ukazały się Antypasty małżeńskie, zawierające Historię ucieszną o zacnej królewnie Banialuce, uznawaną za jedną z pierwszych polskich baśni. Opowiada o miłości między królewiczem a królewną, pełnej magicznych elementów i przygód.
Baśń o królewnie Banialuce
Baśń ta zyskała popularność w XVII wieku, opowiadając historię królewny Adwerpiny i jej miłości do królewicza z południa. Elementy zaczarowane, magiczne rekwizyty oraz przygody bohaterów wprowadzały czytelników w świat fantazji i romantyzmu. Po raz pierwszy wydana w 1650 roku, była jedną z najchętniej czytanych książek tamtego okresu.
Summarius i inne wiersze
Wiersze Morsztyna zebrano w zbiorze Summarius wierszów Morsztyna, który zawiera około 450 utworów. Zbiór ten ukazuje różnorodność jego twórczości i problemy z atrybucją, ponieważ wiele wierszy pozostaje anonimowych.
Podsumowanie
Hieronim Morsztyn był istotną postacią w polskiej literaturze wczesnobarokowej. Jego twórczość, w tym baśń o królewnie Banialuce, miała duży wpływ na rozwój literatury polskiej, wprowadzając nowe tematy i formy. Mimo że wiele jego dzieł było dostępnych tylko w rękopisach, Morsztyn pozostaje ważnym punktem odniesienia dla badaczy literatury tamtego okresu.
