Herbert Spencer
Herbert Spencer (1820-1903) był angielskim filozofem i socjologiem, który odegrał kluczową rolę w rozwoju socjologii jako przedstawiciel organicyzmu i ewolucjonizmu. Jego wpływ na myśl społeczną był znaczący, zwłaszcza w drugiej połowie XIX wieku, a jego koncepcje przetrwały do współczesności.
Poglądy i koncepcje
Spencer uznawany jest za jednego z prekursorów ewolucjonizmu w naukach społecznych. Jego teoria ewolucji społecznej opiera się na wzrastającej złożoności i integracji struktur społecznych. Wprowadził do socjologii kluczowe pojęcia, takie jak funkcja, system i instytucja, a także spopularyzował terminy związane z organizacją społeczną.
Spencer opracował filozoficzną teorię ewolucji, uznając, że zjawiska ewolucyjne zachodzą na trzech poziomach: nieorganicznym, organicznym i nadorganicznym (społeczeństwo). W jego ujęciu ewolucja nie jest jednorodnym procesem, a raczej skomplikowanym zjawiskiem, które obejmuje:
- Integrację
- Dyferencjację
- Wzrost określoności
Spencer twierdził, że walka między społeczeństwami prowadzi do wyselekcjonowania najsprawniejszych typów. Wprowadził również koncepcję prawa równej wolności, które stanowi fundament liberalnego ustroju.
Badania nad religią
Spencer badał również rozwój religii, uznając jej stadialny charakter, od manizmu do bardziej złożonych systemów wierzeń. W jego interpretacji, pierwotne formy religii powstały z obserwacji zjawisk naturalnych oraz dualizmu w przyrodzie.
Wybrane prace
- „Statyka społeczna” (1851)
- „Program systemu filozofii syntetycznej” (1862-1893)
- „Edukacja” (1861)
- „Badanie socjologii” (1873)
- „Człowiek przeciwko państwu” (1884)
- „Autobiografia” (1904)
Tłumaczenia na język polski
- O wychowaniu umysłowym moralnym i fizycznym, tłum. A. Peretiatkowicz
- Jednostka wobec państwa, tłum. A. Bosiacki
- Wstęp do socjologii, tłum. H. Goldberg
- Zasady socjologii, tłum. J.K. Potocki
Myśl Spencera miała także wpływ na rozwój filozofii medycyny, a jego teorie ewolucyjne pozostają przedmiotem badań i dyskusji w współczesnej socjologii.
