Herbert Lionel Adolphus Hart (18 lipca 1907 – 19 grudnia 1992) był wybitnym angielskim filozofem analitycznym i przedstawicielem oksfordzkiej szkoły języka potocznego. Uznawany jest za jednego z najważniejszych teoretyków prawa oraz pozytywizmu prawniczego.
Życiorys
Hart pochodził z żydowskiej rodziny. Uczył się w Chenteltham oraz w Bradford Grammar School, a następnie studiował filozofię, historię starożytną i prawo w New College w Oksfordzie. W latach 1932–1940 pracował jako adwokat, a podczas II wojny światowej służył w MI5. Po wojnie wykładał w New College, a w 1952 roku został profesorem jurysprudencji w University College, gdzie pracował do 1973 roku. Następnie był przełożonym w Brasenose College do 1978 roku. Hart prowadził także zajęcia na Uniwersytecie Harvarda i Uniwersytecie Kalifornijskim. Otrzymał liczne tytuły doktora honoris causa.
Najważniejsze koncepcje
Najważniejszą pracą Harta jest The Concept of Law (Pojęcie prawa), w której przedstawia swoją teorię prawa. Hart łączy analityczną jurysprudencję Johna Austina z pozytywizmem i prawem natury. Kluczowym elementem jest analiza ogólnych pojęć prawnych.
Reguły w systemie prawnym
Hart dzieli reguły na dwa typy:
- Reguły pierwotne: Nakładają obowiązki na członków społeczności. Ich ograniczenia to:
- brak zdolności do samoorganizacji
- niepewność co do obowiązujących reguł
- brak procedur stosowania reguł
- Reguły wtórne: Mają charakter proceduralny i usuwają wady reguł pierwotnych. Dzielą się na:
- reguły zmiany
- reguły orzekania
- reguły uznania
Najważniejsza jest reguła uznania, która definiuje, które reguły należą do systemu prawnego.
Wolność sędziego
Hart twierdził, że sędzia, orzekając, nie jest całkowicie związany regułami, co pozwala na różne prawidłowe rozstrzygnięcia w danej sprawie.
Paradoks bandyty
Hart krytykował pozytywizm prawniczy, używając tzw. Paradoksu bandyty, aby pokazać różnicę między przymusem prawnym a przymusem ze strony przestępcy.
Prawo natury
Hart, podobnie jak inni pozytywiści, uznaje rozdział prawa i moralności, ale wprowadza pojęcie minimum moralności w prawie.
Dzieła
Hart jest autorem wielu prac, w tym:
- The Concept of Law (1961)
- Punishment and Responsibility (1968)
- Essays in Jurisprudence and Philosophy (1983)
Niektóre jego prace zostały przetłumaczone na język polski, w tym Pojęcie prawa.
Hart pozostaje kluczową postacią w filozofii prawa, wpływając na rozwój teorii pozytywizmu prawniczego.
