Herb – definicja i historia
Herb to heraldyczny symbol umieszczony na tarczy, pełniący funkcję wyróżnika osób, rodzin, organizacji oraz miast. Jego historia sięga XII wieku, kiedy zaczęto ustalać zasady heraldyki, a herby stały się znakiem rozpoznawczym dla rycerzy oraz szlachty. Dzisiaj herby są również używane przez organizacje, szkoły i instytucje.
Etymologia
Termin „herb” pochodzi z czeskiego „erb” i niemieckiego „Erbe” (dziedzictwo). W Polsce używano wcześniej słów łacińskich, takich jak „arma”, oraz spolszczonego „klejnot”, które odnosiły się do herbu i jego właścicieli. Słowo „herb” na stałe weszło do polskiego języka w XVIII wieku.
Rodzaje herbów
- Herb rodowy: Dziecińca dziedziczne herby szlacheckie, które świadczyły o przynależności do rodu.
- Herb mieszczański: Używany przez osoby z klasy mieszczańskiej od XIII wieku w Europie.
- Herb chłopski: Stosowany przez wolne rodziny chłopskie, często przedstawiający narzędzia rolnicze.
- Herb narodowy: Symbol niezależnych państw, ustalony według reguł heraldycznych.
- Herb miejski: Znaki samorządowe miast, kształtujące się od XIII wieku.
- Herb korporacji: Używany przez korporacje, uniwersytety i cechy rzemieślnicze.
- Herb kościelny: Sformalizowany w Kościele katolickim, posiadany przez biskupów.
- Herb fantazyjny: Przypisany fikcyjnym postaciom lub organizacjom.
Historia herbów w Polsce
Herby dotarły do Polski w XIII wieku, najpierw przez Czechy i Śląsk. Od XV wieku zaczęto używać spolszczonej formy „erb”, a po II wojnie światowej heraldyka nie była regulowana prawnie. W 1978 roku uchwalono ustawę, która umożliwiła tworzenie herbów miejskich, a w 1990 roku wprowadzono prawo do posiadania herbów przez gminy.
Tynktury
Herby charakteryzują się tzw. tynkturami, czyli kolorami heraldycznymi. Od XII wieku wyróżniano pięć kolorów: niebieski, czerwony, zielony, purpurowy i czarny, a także dwa metale: złoto i srebro. W heraldyce stosowano również futra, takie jak gronostaje i popielice.
