Henryk Walezy (Henri de Valois)
Henryk Walezy, właściwie Edward Aleksander (ur. 19 września 1551 w Fontainebleau, zm. 2 sierpnia 1589 w Saint-Cloud), był pierwszym elekcyjnym królem Polski (1573–1574) oraz królem Francji jako Henryk III (1574–1589). W jego życiu kluczowe były wojny religijne we Francji oraz jego ucieczka z Polski do Francji.
Dzieciństwo i młodość
Henryk był czwartym synem Henryka II i Katarzyny Medycejskiej. Jego dzieciństwo spędził w zamkach z dala od ojca, co wpłynęło na jego charakter. Już w młodym wieku przejawiał zamiłowanie do nauki i był uzdolniony artystycznie.
Droga do tronu
- W 1573 roku po śmierci Zygmunta Augusta Henryk został wybrany królem Polski.
- Koronacja miała miejsce 21 lutego 1574 roku w Krakowie.
- Ustalono jego małżeństwo z Anną Jagiellonką, co jednak nie zrealizowało się z powodu jego opóźnień i romansu z Marią de Clèves.
Rządy w Polsce
Henryk, mając 23 lata, nie miał doświadczenia politycznego. Jego rządy charakteryzowały się brakiem zainteresowania sprawami polskimi oraz konfliktami z szlachtą. Z powodu nieprzestrzegania artykułów elekcyjnych, po jego ucieczce z Polski w 1574 roku, uznano tron za pusty.
Ucieczka do Francji
W czerwcu 1574 roku, po śmierci brata Karola IX, Henryk potajemnie opuścił Polskę. Pościg nie zdołał go zatrzymać, a on udał się do Francji, gdzie w 1575 roku został koronowany na króla.
Rządy we Francji
Jako król Francji Henryk musiał stawić czoła wojnom religijnym. W 1576 roku zawarł traktat pokojowy, który dał hugenotom pewne swobody. Jego rządy były kontrowersyjne, a styl życia wzbudzał wiele plotek, w tym oskarżenia o homoseksualizm.
Śmierć
Henryk III został zamordowany 2 sierpnia 1589 roku przez fanatyka religijnego. W swoim testamencie mianował Henryka z Nawarry swoim następcą.
Henryk w kulturze
Henryk Walezy jest postacią literacką, występującą w powieści Aleksandra Dumasa „Królowa Margot”. Jego życie i panowanie były pełne dramatyzmu i konfliktów, które miały wpływ na historię Francji i Polski.
