Heloci w Sparcie
Heloci (gr. εἵλωτες heilotes) to grupa ludności w Sparcie, składająca się z mieszkańców podbitej Lakonii i Mesenii. Byli to przywiązani do ziemi niewolnicy, stanowiący podstawową siłę roboczą na spartańskich terenach wiejskich, pracujący na rzecz spartiatów (hoplitów).
Status społeczny helotów
Heloci mieli ograniczone prawa i nie posiadali wolności osobistej. Byli własnością państwa, co oznaczało, że nie mogli być sprzedawani. Uprawiali ziemię spartiatów, z czego 50% plonów mogli zatrzymać dla siebie. Mieli prawo do zakładania rodzin, co zwiększało ich liczebność i siłę roboczą. Mogli również posiadać skromny majątek oraz praktykować swoją religię.
Obowiązki helotów obejmowały:
- Osobiste posługi wobec Spartan, w tym towarzyszenie im w wojnach jako lekkozbrojni.
- Wykonywanie prac rzemieślniczych.
- Pracę przy robót publicznych na wezwanie władz.
Możliwość wyzwolenia
Heloci, którzy zasłużyli sobie na uznanie, mogli uzyskać wyzwolenie, jednak nie był to proces prosty, a decyzje w tej kwestii podejmowane były przez Spartan. W literaturze można spotkać różne określenia dla helotów o zmienionym statusie, takie jak aphetai (wyzwoleni) czy adespotoi („bez panów”).
Obawy Spartan
Strach przed buntem helotów miał kluczowe znaczenie w życiu spartańskim. Spartanie unikali dalekich wypraw wojennych, ponieważ obawiali się, że część armii będzie potrzebna do pilnowania helotów. Historie opisują sytuacje, w których Spartanie stosowali podstępy, by zidentyfikować potencjalnych buntowników wśród helotów, oferując im wolność w zamian za lojalność.
Sojusz z Atenami
W czasie zawierania pokoju Nikiasza, Ateny i Sparta podpisały przymierze, które zobowiązywało obie strony do wzajemnej pomocy w przypadku ataku ze strony trzeciego państwa. Istotnym punktem umowy była pomoc w razie buntu helotów, co podkreślało znaczenie tej grupy w strategii obronnej Sparty.
Podsumowanie
Heloci byli kluczową częścią spartańskiego społeczeństwa, działając jako siła robocza, ale również będąc źródłem obaw dla Spartan. Ich status, prawa i możliwość wyzwolenia były ściśle regulowane, co miało wpływ na politykę oraz strategie militarne Sparty.
