Hatteria (Sphenodon)
Hatteria, znana również jako tuatara (Sphenodon), to rodzaj gadów z rodziny hatteriowatych, występujący endemicznie na Nowej Zelandii. Mimo podobieństwa do jaszczurek, hatterie reprezentują odrębną linię ewolucyjną lepidozaurów. Są jedynymi współczesnymi przedstawicielami tej grupy, co sprawia, że są cennym obiektem badań ewolucyjnych.
Wygląd i budowa
Hatterie osiągają długość do 60 cm i mają zielono-brązowe ubarwienie. Posiadają kolczasty grzebień wzdłuż grzbietu, szczególnie widoczny u samców. Cechą charakterystyczną jest unikalne uzębienie, gdzie dwa rzędy zębów w szczęce zachodzą na jeden w żuchwie, oraz obecność oka ciemieniowego, którego funkcja jest wciąż badana.
Ewolucja i taksonomia
Sfenodonty, w tym hatterie, oddzieliły się od łuskonośnych (jaszczurki, amfisbeny, węże) około 250 mln lat temu. Hatterie były początkowo klasyfikowane jako jaszczurki, jednak późniejsze badania wykazały ich unikalność. Obecnie większość naukowców klasyfikuje je jako Sphenodontia.
Gatunki
- Sphenodon punctatus – najczęściej spotykany gatunek.
- Sphenodon guntheri – znacznie rzadszy, występujący na wyspach The Brothers.
Hatterie mają różne ubarwienie, a S. guntheri jest mniejszy od S. punctatus. Gatunki te były przez długi czas uznawane za odmiany jednego gatunku, jednak badań potwierdziły ich odrębność.
Biologia i zachowanie
Hatterie są zwierzętami lądowymi, aktywnymi głównie w nocy. Charakteryzują się długowiecznością, osiągając do 200 lat w niewoli. Ich dieta obejmuje owady, pająki oraz niekiedy jaja ptaków. Rozmnażają się powoli, osiągając dojrzałość płciową po 9–13 latach.
Ochrona i zagrożenia
Hatterie są chronione prawnie od 1895 roku. Ich populacje zagraża utrata siedlisk oraz introdukcja drapieżników, takich jak szczur polinezyjski. Obecnie ich obecność ogranicza się do 32 wysp. W 2005 roku rozpoczęto reintrodukcję na nowozelandzki stały ląd.
Podsumowanie
Hatterie to unikalna grupa gadów, mająca kluczowe znaczenie dla badań nad ewolucją. Chronione i badane, odgrywają ważną rolę w zachowaniu bioróżnorodności Nowej Zelandii. W obliczu globalnych zmian klimatycznych ich przyszłość wymaga intensywnych działań ochronnych.
